Педагог іс-əрекеті білім саласында кəсіби міндеттерді шешуге бағдарланады. Шешім мақсатты айқындаудан, іс-əрекет мотивіне түрткі болудан басталады. Мақсаттылық — іс-əрекеттің алғашқы кезеңі, екінші кезең іс-əрекет бағдарламасын жоспарлау, жобалау. Іс-əрекет бағдарламасын құру үшін қандай əрекеттер жəне қандай оқыту процесінің афференттік синтезінен өткізу қажет. Нəтижесінде əрекет бағдарламасы педагог іс-əрекетінің моделі пайда болады. Іс-əрекетін бағдарлау педагогтың интеллектуалдық қабілетіне байланысты, қандай білім мен іскерліктерді игерген, педагогтың кəсіби міндеттерін эвристикалық жолмен шеше алуы, оқыту технологияларын қаншалықты меңгергендігіне байланысты айқындалады. Іс-əрекеттің бұл кезеңі педагог құзыреттілігінен шешіледі.

ХХ ғасырда психологиялық зерттеулер ғасырлық құбылыстардың айнасынан бөлініп, өзіндік ерекшелігінене айырылды. XIX ғасыр психология ғылыми танымның жеке эксперименттік аймағына айналды. Психология алдымен субъективті құбылыстарды, яғни адамдар мен жануарлардың психикасын зерттеген. Өзге де өзгерістер адамдар арасындағы қатынасты реттеп, олардың іс-әрекетін басқарды. Психология сонымен қатар адамдардың қарым-қатынасын, мінез-құлқын, олардың қарым-қатынасы мен психикалық құбылыстарға тәуелді екенін зерттеулер арқылы жетілдірген. Психология ғылымның негізгі міндеттерінің бірі - психикалық белсенділіктің даму заңдылықтарын зерттеу (жан құбылысын түсіну; білім алуға ұмтылысты қалыптастыру; басқа салалармен психологияның байланысы; ғылыми шығармашылық пен ғылыми байланысты ерекшеліктерін тану. Психология - психикалық құбылыстардың пайда болуы, дамуы мен қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылымның бірі. Бұл дамудың қазіргі кезеңіндегі психология ғылымдарының күрделі және жүйеленген жүйесі. Психология басқа да жеке салалармен тығыз байланысты. Зерттеу нысаны – адам болып табылады. Психика - бұл объективті әлемнің субъективті бейнесі және мінез-құлықты зерттеуші тұрғыда қарастырылады.

ХХ ғасырда психологиялық зерттеулер ғасырлық құбылыстардың айнасынан бөлініп, өзіндік ерекшелігінене айырылды. XIX ғасыр психология ғылыми танымның жеке эксперименттік аймағына айналды. Психология алдымен субъективті құбылыстарды, яғни адамдар мен жануарлардың психикасын зерттеген. Өзге де өзгерістер адамдар арасындағы қатынасты реттеп, олардың іс-әрекетін басқарды. Психология сонымен қатар адамдардың қарым-қатынасын, мінез-құлқын, олардың қарым-қатынасы мен психикалық құбылыстарға тәуелді екенін зерттеулер арқылы жетілдірген. Психология ғылымның негізгі міндеттерінің бірі - психикалық белсенділіктің даму заңдылықтарын зерттеу (жан құбылысын түсіну; білім алуға ұмтылысты қалыптастыру; басқа салалармен психологияның байланысы; ғылыми шығармашылық пен ғылыми байланысты ерекшеліктерін тану. Психология - психикалық құбылыстардың пайда болуы, дамуы мен қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылымның бірі. Бұл дамудың қазіргі кезеңіндегі психология ғылымдарының күрделі және жүйеленген жүйесі. Психология басқа да жеке салалармен тығыз байланысты. Зерттеу нысаны – адам болып табылады. Психика - бұл объективті әлемнің субъективті бейнесі және мінез-құлықты зерттеуші тұрғыда қарастырылады.

ХХ ғасырда психологиялық зерттеулер ғасырлық құбылыстардың айнасынан бөлініп, өзіндік ерекшелігінене айырылды. XIX ғасыр психология ғылыми танымның жеке эксперименттік аймағына айналды. Психология алдымен субъективті құбылыстарды, яғни адамдар мен жануарлардың психикасын зерттеген. Өзге де өзгерістер адамдар арасындағы қатынасты реттеп, олардың іс-әрекетін басқарды. Психология сонымен қатар адамдардың қарым-қатынасын, мінез-құлқын, олардың қарым-қатынасы мен психикалық құбылыстарға тәуелді екенін зерттеулер арқылы жетілдірген.

Бүгінгі қоғамада оқушының академиялық – энциклопедиялық білім жиынтығы жеткілікті болғанымен, күнделікті өмірде кездесіп отырған түрлі жағдаяттарға икемсіздігі байқалып жатады. Бұл оның өмір сүру үрдісінде қажетті құзіреттіліктің қалыптаспағанын айғақтайды. Жаңа сапаға қол жеткізу үшін берілетін білімдердің, іскерліктердің, дағдылардың санын арттыру шарт емес. Бұл жерде тек берілетін білім көлемін ұлғайту арқылы жоғары сапаға қол жеткізу мүмкін болмайтындығын айта кету керек. Егер біз сапаға сан арқылы қол жеткізу жолымен жүретін болсақ, онда тиісінше қалыптастырылатын құзыреттіліктердің саны да шекіз болып шыға келеді. Бұл өз кезегінде оларды шын мəнінде қалыптастыруды қиындатып, білім беруге құзыреттілік тұрғыдан келудің мəнін жояды. Сыртқы ресурстарға білім, білік, дағы, құзіреттер. (іс - әрекет тәсілдері), психологиялық ерекшеліктер, құндылықтар жатады. Мұны былай көрсетуге болады: - құзірет; - білім, білік (әрекет), дағды әрекет; - құзіреттілікер (игерілген іс - әрекет тәсілдері); - өзін - өзі басқару; - тұлға. Оқушы білімдік процестегі негізгі, құзіреттерге оны тәжірибеде тиімді қолданудың нәтижесінде қол жеткізіді.

Ғылыми-зерттеу жұмысы ежелгі уақыттан бері белгілі. Адам әрқашан өзі өмір сүретін дүниені тануға талпынды. Ғылымның әлеуметтік маңызы және оған деген қажеттілік құбылмалы емес, ол мәңгілік. Зерттеуші өзінің ғылыми зерттеуін ұйымдастыра отырып, екі негізгі қызметті жүзеге асырады: біріншіден, адамзаттың жинаған ілім-білімін жинақтап жүйелейді, екіншіден, ғылымды толықтыратын, байытатын жаңа беймәлім дүниені ашады. Бұл қызметтер қай уақытта да өзгеріссіз қалады, тек қоғамдық өмірдегі өзгерістерге ұшырауы мүмкін. Айтылған қызметтерді іске асыру үшін зерттеуші бойына тұлғасының берік іргетасын қалайтын сапалық қасиеттерді сіңіруі қажет.

Мұғалімнің өздігінше кәсіби білім көтеруі – жалпы мәдениет пен кәсіби тілектерін өтеу, танымдық мұддесін қанағаттандыру максатында арнайы жүйелі түрде ұйымдастырылған, жан – жақты, жеке және кәсіби маңызды танымдық қызмет. Бұл мұғалімнің шығармашылық қабілеті мен кәсіби шеберлігінің қалыптасуына тығыз байланысты, оның кәсіби өсуі мен педагогикалық қызметінің қорытындысына тікелей бағытталған көпсатылы қызмет болып табылады. Түптеп келгенде, бұл тәрбиеленушілердің жеке тұлға болып қалыптасуына игі әсерін тигізері сөзсіз.

Мұғалімнің өздігінше кәсіби білім көтеруі – жалпы мәдениет пен кәсіби тілектерін өтеу, танымдық мұддесін қанағаттандыру максатында арнайы жүйелі түрде ұйымдастырылған, жан – жақты, жеке және кәсіби маңызды танымдық қызмет. Бұл мұғалімнің шығармашылық қабілеті мен кәсіби шеберлігінің қалыптасуына тығыз байланысты, оның кәсіби өсуі мен педагогикалық қызметінің қорытындысына тікелей бағытталған көпсатылы қызмет болып табылады. Түптеп келгенде, бұл тәрбиеленушілердің жеке тұлға болып қалыптасуына игі әсерін тигізері сөзсіз.

Психология кез келген ғылым сияқты, әр түрлі әдістердің біртұтас жүйесін қолданады. Психология-психика механизмдері мен заңдылықтарының фактісінің дамуын зерттейді. зерттейді. Адамның психикасын, психологиялық таным процестерін, психологиялық типологиялық ерекшелігін, жеке адамның даму заңдылықтарын зерттейтін ғылым.

Іс-әрекет анықтамасы. ІС-ӘРЕКЕТ (Деятельность) – Барлық тіршілік иелері қоршаған әлеммен өмірге маңызды байланыстарды бірқалыпты ұстап немесе түрлендіре отырып, өзіндік жауап қайтара алады. Адамның іс-әрекеті күрделі құбылыс. Оның түрлі жақтарын әр түрлі ғалымдар зерттеді. Іс-әрекет-адамның ақиқат дүниемен өзара белсенді әрекеттестігінің іс жүзіндегі көрінісі. Психология-іс-әрекеттің психикалық жағын зерттейді. Белгілі бір өнім адамның іс-әрекетінің нәтижесі болып табылады.

Іс-әрекет анықтамасы. ІС-ӘРЕКЕТ (Деятельность) – Барлық тіршілік иелері қоршаған әлеммен өмірге маңызды байланыстарды бірқалыпты ұстап немесе түрлендіре отырып, өзіндік жауап қайтара алады. Адамның іс-әрекеті күрделі құбылыс. Оның түрлі жақтарын әр түрлі ғалымдар зерттеді. Іс-әрекет-адамның ақиқат дүниемен өзара белсенді әрекеттестігінің іс жүзіндегі көрінісі. Психология-іс-әрекеттің психикалық жағын зерттейді. Белгілі бір өнім адамның іс-әрекетінің нәтижесі болып табылады.

Сана-сезім дегеніміз –адамның ойлай алатын, сезе білетін, әрекеттенетін субьект ретінде өзін-өзі түсіне бастауы. Адамның сана сезімі таптық, топтық, қоғамдық сана – сезімдерге тығыз байланысты. Сонымен қатар адам өзін табиғаттан бөліп қарай алмайды. Саналы адам бөлініп алады. Сана өзінің шығу жағынан екінші. Бірақ сана енжар емес, белсенді пәрменді рөлі бар құбылыс. Оның белсенділігі – бейнелеуді таңдай алады, келешекті болжай біледі. Сана дүнеиені бейнелеп қана қоймайды, сонымен қатар оны өзгертеді, қолдан жасайды. Сол арқылы сана затқа айналады, заттандырылады. Сана белгілі бір дәрежеге - сана-сезімге айналады. Сана-сезім өзин-өзі сезініп, ұғыну арқылы жететін сананың ең жоғарғы сатысы.

Сана-сезім дегеніміз –адамның ойлай алатын, сезе білетін, әрекеттенетін субьект ретінде өзін-өзі түсіне бастауы. Адамның сана сезімі таптық, топтық, қоғамдық сана – сезімдерге тығыз байланысты. Сонымен қатар адам өзін табиғаттан бөліп қарай алмайды. Саналы адам бөлініп алады. Сана өзінің шығу жағынан екінші. Бірақ сана енжар емес, белсенді пәрменді рөлі бар құбылыс. Оның белсенділігі – бейнелеуді таңдай алады, келешекті болжай біледі. Сана дүнеиені бейнелеп қана қоймайды, сонымен қатар оны өзгертеді, қолдан жасайды. Сол арқылы сана затқа айналады, заттандырылады. Сана белгілі бір дәрежеге - сана-сезімге айналады. Сана-сезім өзин-өзі сезініп, ұғыну арқылы жететін сананың ең жоғарғы сатысы.

Тұлға құрылымындағы теорияларға үлкен рөлдерін қосқан ғалымдар ішінен мыналарды атап өтуге болады: А.С.Рубинштейн, А.Н.Леонтьев,К.А.Абулханов-Славская, А.В.Брушлинский. Тұлғаның қалыптасуы болашақта адамға басты әсер ететін күш болып қалады. Тұлғаның саналы жетілуі қоғамның қажеттіліктері мен іс-әркеттің қоғамдық қарым-қатынастары нақты шарттарға тәуелді болады. Іс-әрекет жағдайында ең кең тараған түрі-бұл төрт компонентті тұлға моделі. Бұл моделде басты орында қабілеттік, мінез ұстамдылық және өзін-өзі бақылау негізге алынады.

Тұлға құрылымындағы теорияларға үлкен рөлдерін қосқан ғалымдар ішінен мыналарды атап өтуге болады: А.С.Рубинштейн, А.Н.Леонтьев,К.А.Абулханов-Славская, А.В.Брушлинский. Тұлғаның қалыптасуы болашақта адамға басты әсер ететін күш болып қалады. Тұлғаның саналы жетілуі қоғамның қажеттіліктері мен іс-әркеттің қоғамдық қарым-қатынастары нақты шарттарға тәуелді болады. Іс-әрекет жағдайында ең кең тараған түрі-бұл төрт компонентті тұлға моделі. Бұл моделде басты орында қабілеттік, мінез ұстамдылық және өзін-өзі бақылау негізге алынады.

Іс-әрекет анықтамасы. ІС-ӘРЕКЕТ (Деятельность) – Барлық тіршілік иелері қоршаған әлеммен өмірге маңызды байланыстарды бірқалыпты ұстап немесе түрлендіре отырып, өзіндік жауап қайтара алады. Адамның іс-әрекеті күрделі құбылыс. Оның түрлі жақтарын әр түрлі ғалымдар зерттеді. Іс-әрекет-адамның ақиқат дүниемен өзара белсенді әрекеттестігінің іс жүзіндегі көрінісі. Психология-іс-әрекеттің психикалық жағын зерттейді. Белгілі бір өнім адамның іс-әрекетінің нәтижесі болып табылады. Адам, еңбектің қай түрімен айналысса да, өмірге ең алдымен қайраткер, іскер және жасампаз болып келеді.

Іс-әрекет анықтамасы. ІС-ӘРЕКЕТ (Деятельность) – Барлық тіршілік иелері қоршаған әлеммен өмірге маңызды байланыстарды бірқалыпты ұстап немесе түрлендіре отырып, өзіндік жауап қайтара алады. Адамның іс-әрекеті күрделі құбылыс. Оның түрлі жақтарын әр түрлі ғалымдар зерттеді. Іс-әрекет-адамның ақиқат дүниемен өзара белсенді әрекеттестігінің іс жүзіндегі көрінісі. Психология-іс-әрекеттің психикалық жағын зерттейді. Белгілі бір өнім адамның іс-әрекетінің нәтижесі болып табылады. Адам, еңбектің қай түрімен айналысса да, өмірге ең алдымен қайраткер, іскер және жасампаз болып келеді.

Іс-әрекет анықтамасы. ІС-ӘРЕКЕТ (Деятельность) – Барлық тіршілік иелері қоршаған әлеммен өмірге маңызды байланыстарды бірқалыпты ұстап немесе түрлендіре отырып, өзіндік жауап қайтара алады. Адамның іс-әрекеті күрделі құбылыс. Оның түрлі жақтарын әр түрлі ғалымдар зерттеді. Іс-әрекет-адамның ақиқат дүниемен өзара белсенді әрекеттестігінің іс жүзіндегі көрінісі. Психология-іс-әрекеттің психикалық жағын зерттейді. Белгілі бір өнім адамның іс-әрекетінің нәтижесі болып табылады. Адам, еңбектің қай түрімен айналысса да, өмірге ең алдымен қайраткер, іскер және жасампаз болып келеді. Іс-әрекет арқылы адамның рухани өмір байлығы: ақыл-ой тереңдігі, күйіну-сүйіну қалпы, қиялдау қабілеті мен ерік-жігері, икемділігі мен мінез-құлық сипаты ашылады. Іс-әрекеттің негізгі сипаттамасы болып – оның мағыналығы саналады.

Жалпы қабілеттер туралы түсінік және олардың дамуы. Қабілеттіліктің өлшемі – белгілі бір істің нәтижелі болып орындалуында. Қабілет адамның іс-әрекетінің белгілі бір түріне, өнер саласының біріне жарамдылығын жақсы көрсете алады. Белгілі бір істі үздік орындауға мүмкіндік беретін адамның әр түрлі жеке қасиеттерінің (музыкалық саңылау, түстерді жақсы ажырата алу, қолдың икемділігі т.б.) қиысып келуін, яғни адам қасиеттерінің синтезін қабілет деп айтады. Қабілеттің дамуы оны қажет ететін қызмет саласында және әрекетке үйрену үстінде көрініп отырады. Қабілет негізінен екіге бөлінеді. Адамның ақыл-ой өзгешеліктерінің жеке қасиеттерін көрсететін кез келген адамнан табылатын қабілет жалпы қабілет деп аталады. Ақылдың орамдылығы мен сыншылдығы, материалды еске тез қалдыра алу, зейінділік пен бақылағыштық, зеректік пен тапқырлық т.б. осы секілді ақыл-ой әрекетінде көріністік өзгешеліктер жалпы қабілет болып табылады.

Рефлексия - адамды, білімді дамытудың шарттарының бірі. Соңдықтан бұл қазіргі кездегі білім саласындағы көкейтесті мәселелер қатарына жатады. Рефлексияның мәні – адамның өзінің білімін, білімінің негізін, оларды меңгерудің жолдарын анықтау. Рефлексивтік іс-әрекет оқушыға өзіндік талдау кезінде ғана байқалатын өзіндік жеке дара ерекшеліктерін тануына мүмкіндік туғызады. Білімді саналы түрде өзіндік қорыту, яғни рефлексия нәтижесінде ғана жүзеге асады. Рефлексия нәтижесі дегеніміз – міндеттерді шешу тәсілдерін түсіну. Рефлексияның қай түрі болмасын мақсатпен тікелей байланысты.