Цифрлық сауаттылық – цифрлық технологияларды және интернет ресурстарын қауіпсіз және тиімді пайдалану үшін қажет білім мен дағдылардың жиынтығы. Цифрлық технология қоғам өміріне әсерін молынан тигізуде. Соның нәтижесінде денсаулық сақтау мен білім беру, қала тіршілігі, жалпы адамның күнделікті өмірі айтарлықтай өзгеріп, жаңа сипатқа ие болуда. Олар қазірдің өзінде біз тамсанып айта беретін ақпараттық технологиялардың өзін жолда қалдыра бастады. Расымен де, адамзат қауымы жыл санап емес, ай санап, тіпті апта мен күн санап цифрландыру заманының сиқырлы әлеміне еніп барады. «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру аясында халықтың цифрлық сауаттылығын арттыру кезеңі бастау алып, еліміздегі барлық саладағы жұмыс істейтін халық толығымен ақпараттық технологияларды игеруде.

Тұлғаның өсуі мен қалыптасуы өмір сүру ортасы мен қоғамдық өмірге тәуелді. Қай кезде болмасын ұрпақ тәрбиесін қазақ халқы өзекті мәселе ретінде қарастырып бағалаған. Қазіргі педагогика ғылымында негізгі базалық ілімдердің бірі «құзыреттілік» болып отыр. «Құзыреттілік» терминіне алғаш анықтама беріп, лингвистикаға енгізген американдық ғалым Н.Хомский. Құзыреттілік дегеніміз – тұлғаның бойында білім, дағды, іскерлік, ерік күш –жігердің болуы. Құзыреттілік – студент іс-әрекетінің сапасынан көрінетін білім нәтижесі. Құзыреттілік ұғымы «білім», «білік» және «дағды» сияқты ұғымдарды қамтиды. Құзыреттілік – бұл алынған білімдер мен біліктерді іс-жүзінде, күнделікті өмірде қандай да бір практикалық және теориялық мәселелерді шешуге қолдана алу қабілеттілігі.

Ұлттың өзгелермен терезесі теңелуі үшін оның ұлттық сана деңгейі көтерілуі шарт. Ұлттық мүдде, ұлттық намыс дегеннен жоғары тұратын ұғым болмайтыны баршамызға белгілі. Жалпы ұят жетілмей, қараңғылық тұманы басып тұрғанда, таланттылардың көбін сол тоғышарлық құрдымы тартып кетеді. Ал қазақ халқы болса бағы заманнан бері адалдықты, әділдікті, шындықты ту етіп көтерген. Кез-келген зұлымдық пен әділетсіздікті ушықтырмай бір ғана қара қылды қақ жарар салмақты сөзбен басып отырған. Қазақ халқының даналығы да, даралығы да осында.Өкінішке қарай, заманның зұлмат көшіне бірауыздан төтеп бере алмай, бәйгеден есек озып, қара сөзден өсек озған бұл қоғам түбегейлі өзгеріп кетті

ВодоснабженСхемы водоснабжения для заводнения пластов в зависимости от местных условий каждого района могут быть различными. Однако любая из них с использованием поверхностных водоемов в качестве источников водоснабжения состоит из следующих основных элементов: 1) водозаборных сооружений для забора воды из источников и подачи ее насосами в водопроводную сеть или на водоочистную установку; 2) водоочистной установки, если требуется очистка воды; 3) сети магистральных и разводящих водоводов; 4) кустовых насосных станций для подачи в водопроводную сеть и закачки ее в нагнетательные скважины; 5) нагнетательных скважин. ие системы поддержания пластового давления

Все элементы сбора и подготовки скважинной продукции соединяются между собой трубопроводами. На нефтяных месторождениях представлено огромное многообразие различных трубопроводов. Трубопроводы, транспортирующие продукцию скважин на площадях нефтяных месторождений, классифицируются следующим образом: * по назначению - нефтепроводы, газопроводы, нефтегазопроводы, нефтегазоводопроводы и водопроводы; * по напору - напорные и безнапорные; * по рабочему давлению - высокого (6,4 МПа и выше), среднего (1,6МПа) и низкого (0,6 МПа) давления; * по способу прокладки - подземные, надземные и подводные; * по функции - выкидные линии от устьев скважин до групповой установки (внутрипромысловые); межпромысловые для сбора продукции с групп месторождений и доставки на ЦПС или ГПЗ; магистральные –протяженные нефте – и газопроводы для подачи товарной продукции потребителям; * по составу перекачиваемой продукции - нефтяные, газовые, нефтегазовые и водяные коллекторы; товарные нефтепроводы. * по гидравлической схеме работы - простые трубопроводы без ответвлений, сложные трубопроводы с ответвлениями (к ним относятся также замкнутые кольцевые трубопроводы).

Гидравлический разрыв пласта (ГРП) – искусственный метод образования новых или раскрытия уже существующих трещин в породах призабойной зоны путем закачки жидкости в пласт под высоким давлением. Для предотвращения смыкания берегов трещин после окончания операции и снижения давления до первоначального в пласт вместе с жидкостью закачивают зернистый материал – кварцевый песок. Трещины разрыва проникают в глубь пласта, соединяя ствол скважины с удаленными от забоя продуктивными частями пласта. Гидроразрыв пластов состоит из следующих последовательно проводимых операций: 1) закачки в пласт жидкости разрыва для образования трещин в пласте; 2) закачки жидкости-песконосителя с песком, предназначенным для заполнения трещин;

Разработкой нефтяных месторождений называют осуществление научно обоснованного процесса извлечения из недр содержащихся в них углеводородов и сопутствующих им полезным ископаемых. Этот процесс включает разбуривание месторождений и выработку запасов нефти и газа. Наука о разработке нефтяных месторождений относится к горным наукам. Горное дело — древнейший род занятий человека. Находить полезные ископаемые и пользоваться ими человек начал в каменном и бронзовом веках. Сами названия этих эпох в развитии человечества связаны с добычей и изготовлением орудий из камня и бронзы, т. е. с горным делом. В более позднее время (в конце XIX в.) для добычи нефти стали сооружать скважины. Первая скважина на территории нашей страны была пробурена ударным способом в 1864 г. в долине р. Кудако на Кубани русским предпринимателем А. Н. Новосильцевым. В 1871 г. пробурили механическим способом скважину в Бакинском районе. С 70—80-х гг. XIX и особенно с начала XX в. Быстро развивается механическое бурение скважин и происходит интенсивное увеличение добычи нефти в России.

Нефти, добываемые даже в одном районе, не всегда одинаковы по своим физико-химическим свойствам. Из одних нефтей полу¬чаются хорошие масла, а из других высококачественные бензины. Смешивать такие нефти при перекачке их на нефтеперерабатыва¬ющие заводы нецелесообразно, так как извлечение из смеси в про¬цессе переработки наиболее ценных фракций, входящих в компо¬ненты смеси, часто бывает практически невозможно. Поэтому иногда разные нефти перекачивают по одному трубопроводу последовательно

Мақсатсыз елдің тарихта қа¬луының мүмкін емес екенін тереңнен түсінетін, ұлттың жасампаздығына ұлттық идея қажет екенін бүкіл болмысымен сезінетін Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің кезекті Жолдауында Тәуелсіз Қазақстанды Мәңгілік Ел ету бағытында тарихи құнды идеясын жария етіп, ата-бабамыздың ғасырлар бойы аңсаған арманын іске асырудағы маңызын ашып көрсетті.Иә,ата бабаларымыздың мәңгілік арманы, мәңгілік аңсары болатын.Ешкімге тәуелсіз, еркін өмір сүрген, елін жаудан азат еткен күллі көне түркі елінің арманы да мәңгілік Ел идеясы болған. «Мәңгілік Ел» идеясы, қазақ елінің тәуелсіздік жолында еңбекпен қол жеткізген биік белесі. «Мәңгілік ел» сөзінің терең тарихи тамыры және мағыналы мәні бар. Түрік шежіресінде «мәңгі» сөзі «Тәңір», «Құдай», «Алла» сөздерімен мағыналас қолданылды. «Мәңгілік ел» «Алла Тағаланың елі, халқы» дегенді білдіреді екен. «Мәңгілік Ел» идеясының бастауы тым тереңде жатыр. Осыдан 13 ғасыр бұрын Білге Қағанның кеңесшісі Тоныкөк абыз бүкіл түркі жұртын бір шаңырақтың астына біріктіруді көздеп, «Tүркі жұртының мұраты – Мәңгілік Ел» деп өсиет қалдырған және Түрік елін мәңгілік ел ету үшін өлместей бағдарлама жасаған.Бұл тарихымызда бар шындық. Алдымен елдің шекарасын бекіт, көршілеріңмен тату бол дегенді де сонда жазып кеткен…Түрік тарихын зерттеуші, профессор Қаржаубай Сартқожаұлы: «Мәңгілік Ел» - түрік жұртының данагөйі,үш бірдей қағанның кеңесшісі болған атақты Тоныкөк негізін қалаған идея...» - екендігін жазған еді.

Мақсатсыз елдің тарихта қа¬луының мүмкін емес екенін тереңнен түсінетін, ұлттың жасампаздығына ұлттық идея қажет екенін бүкіл болмысымен сезінетін Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің кезекті Жолдауында Тәуелсіз Қазақстанды Мәңгілік Ел ету бағытында тарихи құнды идеясын жария етіп, ата-бабамыздың ғасырлар бойы аңсаған арманын іске асырудағы маңызын ашып көрсетті.Иә,ата бабаларымыздың мәңгілік арманы, мәңгілік аңсары болатын.Ешкімге тәуелсіз, еркін өмір сүрген, елін жаудан азат еткен күллі көне түркі елінің арманы да мәңгілік Ел идеясы болған. «Мәңгілік Ел» идеясы, қазақ елінің тәуелсіздік жолында еңбекпен қол жеткізген биік белесі. «Мәңгілік ел» сөзінің терең тарихи тамыры және мағыналы мәні бар. Түрік шежіресінде «мәңгі» сөзі «Тәңір», «Құдай», «Алла» сөздерімен мағыналас қолданылды. «Мәңгілік ел» «Алла Тағаланың елі, халқы» дегенді білдіреді екен. «Мәңгілік Ел» идеясының бастауы тым тереңде жатыр. Осыдан 13 ғасыр бұрын Білге Қағанның кеңесшісі Тоныкөк абыз бүкіл түркі жұртын бір шаңырақтың астына біріктіруді көздеп, «Tүркі жұртының мұраты – Мәңгілік Ел» деп өсиет қалдырған және Түрік елін мәңгілік ел ету үшін өлместей бағдарлама жасаған.Бұл тарихымызда бар шындық.

Тарих өткен өмірді сөз еткенімен,оның барша тағылымы бүгін мен болашаққа қызмет етеді. «Біздің заманымыз - өткен заманның баласы,келер заманның атасы» деген сөзді А.Байтұрсынұлы осындай қисынға орай айтқан.Шынында,өткен өмірге өзгеріс енгізу мүмкін емес,алайда өткен нәтижелерін пайымдай отырып,бүгінгі және болашақтағы өмір ағымына ықпал етуге болады.Тарих тағылымына ден қою қажеттігі осыдан туындайды.Бұл орайда ел мен жердің тарихын тұтас құбылыс ретінде зерделеп отырудың маңызы зор.Әрбір тұлғаның туған күні сияқты әрбір атаудың да, мемлекеттің де туған жылы,күні,тарихы болады. Олай болса,өткен тарихымыздың қалпына келтірілуі бүгінгі таңда әлемдік халықаралық қауымдастықтағы қазақ елінің беделінің артуына ықпал етеді.Мемлекетіміздің бастауы кейбіреулер айтып жүргендей кеше ғана құрылмағандығы, яғни бірнеше ғасырларға созылған тарих екендігі және оны мекендеген қазақтар байырғы халықтар қатарына жататындығын айғақтайды.

Сонау бір замандарда Қазақ елі не қиындықты көрмеді.Өз жері,өз елі үшін жанын қиса да жұмыр білегінің күшімен,ақ найзасының ұшымен қорғап,кейінгі ұрпағына мұра етіп қалдыра білді.Кешегі ел басына қара түнекті нәубет төндірген сұрапыл соғыс жылдарында да кеуделерін оққа төсеп,байтақ Отанды қорғап қалды.Жетпіс жыл бойына тоталитарлық өктем биліктің де әділетсіз екпінін көрді. «Қаншама қырғын болса да ажалды өледі» дегендей,соның бәрінен де аман – есен өткен бұл қазақтың да құдайы бар екенін көретін күн туды.Оның бағына туған Нұрсұлтандай ұлының арқасында сол қазақ бүгін өз егемендігін алған,тәуелсіз мемлекеттің иесі атанған. Сан жылдар бодан болып мемлекеттігінен, елдігінен айырылған қазақ халқының дербес шаңырағын көтеру Елбасына оңайға түспеді. Американдық қоғам қайраткері Роберт Кеннеди : «Тарихтың өзі алдына бас иетін ұлылар біздің ішімізде соншалықты көп емес, бірақ әр адам оны сәл де болса өзгерте алатындай еңбектенуге қабілетті... Азамат тарихы өрлік пен сенімнің қисапсыз үлгілері негізінде жасалады»,-деп айтқандай қазақ халқының тарихына елеулі өзгеріс енгізген ұлы тұлғаның бірі ретінде Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевты айтар едім.Өйткені халқының бағына туған дара да дана тұлға Нұрсұлтан Назарбаев - көреген көшбасшы, сарабдал саясаткер.

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері тұрақты дамып, жаңарған экономикасымен, өзіндік әлеуметтік саясатымен, тірегі мықты мемлекет ретінде қалыптасты. Өзімізге белгілі 1997 жылы Ел Президентінің ең алғашқы жолдауы «Қазақстан-2030» Стратегиясы қабылданған болатын. Сол жолдаудағы негізгі бағыттардың мерзімінен бұрын жүзеге асырылуы,еліміздің дамуына себеп болды.Сондықтан Елбасы Н.Ә.Назарбаев дамудың жаңа белесін 2050 - жылға дейін белгіледі.Өйткені,күшті, қуатты мемлекеттер ғана ұзақ мерзімдік жоспарлаумен,тұрақты экономикалық өсумен айналысады. Елбасымыздың биылғы Жолдауы –- егемен еліміздің тұрақты дамуын қамтитын, мемлекетіміздің барлық саласына серпін беретін, халқымыздың игілігін көздейтін шынайы жоспарға құрылған тарихи құжат болып табылады.Осы стратегиялық құжатта Президентіміз мемлекеттік қызметтің барлық саласын қамти отырып, тәуелсіз Қазақстанды дамытудың, әрбір қазақстандықтың, әрбір отбасының, жастардың және келешек ұрпақтың мүддесін қорғаудың нақты жолдарын ұсынды. Жолдауда өмірдің барлық салалары бойынша нақты тапсырмалар беріліп, бағыттар айқындалды.

Көмір – өсімдік қалдықтарынан түзілген жанғыш, қатты шөгінді кен жынысы. Көмір құрамында әр түрлі мөлшерде минералдық қоспалар (50%-дан аспайды) бар, ол басқа шөгінді кен жыныстарының арасында қабаттар түрінде кездеседі. Көмір үш генетикалық топқа бөлінеді:гумолиттер, сапропелиттер, сапрогумолиттер . Олардың біріншісі – тек жоғары сатыдағы өсімдік қалдықтарынан, екіншісі – негізінен, төменгі сатыдағы өсімдік қалдықтарынан, ал сапрогумолиттер аралас өсімдік қалдықтарынан тұрады. Химиялық құрамының, физикалық және технологиялық қасиеттерінің өзгешеліктеріне қарай көмір мынадай негізгі табиғи түрлерге ажыратылады: қоңыр көмір, таскөмір, антрацит. Көмірдің қасиеттері оның петрографиялық құрамына, көмірлену дәрежесіне және минералдық микроқұрауыштардың мөлшеріне байланысты болады. Көмірдің тығыздығы 0,92 – 1,7 г/см3 аралығында, бұл көрсеткіштің мәні күлділік азайған сайын төмендейді; қаттылығы Моос шкаласы бойынша 1 – 3 аралығында. Органикалық массасының элементтік құрамы көміртектің басымдылығымен (қоңыр көмірде 65%, антрацитте 98%), оттек (тиісінше 30-дан 1%-ға дейін) және сутек (6-дан 1%-ға дейін) мөлшерімен сипатталады.

Соңғы 10-15 жылда мұнай және газ өнеркәсіптерінде өзгерістер болып жатыр. Мұнай газ саласында автоматтандырусыз технологиялық процесстер жүргізілмейтіні белгілі. Шынында да негізгі технологиялық процесстерді бақылап, басқарып, олардың ауытқуын қадағалау керек. Бөлек агрегаттарды қашықтықтан қосып өшіріп, тиектерді ашып жауып,алдын ала есептелген есептеулерге сүйене отырып,жұмыс режимін сақтай білу керек. Өндіріске микропроцессорлардың, дербес компьютердердің, қолданбалы программалы қамтамасыздандырулардың арқасында автоматтандыру жүйесі түгелдей өзгерді. Мұнайды терең өңдеу құжатын іске асыру үшін шикі затты жақсылап дайындау, олардан катализатордың активтілігін төиендететін заттардан (металдардан, асфальтендерден, күкірттен және басқа) тазарту қажет. Терең өңдеуге керекті қондырғылар үшін,жоғары қысымдарда және температураларда, сутегі және күкіртті сутегі ортасында жұмыс істеуге есептелген арнайы құрал жабдықтар жасалуда.

Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық білім беруге, меңгертуге кепілдік бермейтіндігін мектеп тәжірибесі көрсетіп отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу үшін оны технологияландыру қажеттігі туады. ХХІ ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алып, Қазақстанның жан-жақты дамуының бірден-бір жолы білім мен ғылымды әр қырынан меңгеру қажет болып отырғаны белгілі. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Білім мен ғылым қызметкерлерінің ІІІ съезінде «Құрылымдық өзгерістер мұғалім кадрларын әзірлеу жүйесін оздыра отырып, дамыту мен қамтамасыз етілуі тиіс»-деп, атап көрсетті. Экономикасы күшті дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін ақпараттандыру экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кепілі екендігін көрсетіп отыр. Олай болса қазіргі заманның ақпараттық және телекоммуникациялық технологиясын игеру әрбір мұғалімнің басты міндеті болып табылады.

Мұнай - көмірсутектер қоспасы болып табылатын, жанатын майлы сұйықтық; қызыл-қоңыр, кейде қара түске жақын, немесе әлсіз жасыл-сары, тіпті түссіз түрі де кездеседі; өзіндік иісі бар; жерде тұнбалық қабатында орналасады; пайдалы қазбалардың ең маңызды түрі. Негізінен алғанда көмірсутектерінен (85 % -ға дейін) тұратын бұл заттар дербес үйірімдер шоғыры түрінде жекеленеді: метанды, нафтенді және ароматты (хош иісті) тізбектер. Оның құрамында оттегі, азот, күкірт, асфальтты шайыр қосындылары да кездеседі. Мұнайдың түсі қызғылт, қоңыр қошқыл, кейде ол ашық сарғыш түсті, ақшыл болып та келеді. Мысалы, Әзірбайжанның Сурахана алқабында ақшыл түсті мұнай өндіріледі. Мұнай судан жеңіл, оның меншікті салмағы 0,65-0,95 г/см3. Мұнай өз бойынан электр тогын өткізбейді. Сондықтан ол электроникада изолятор (айырушы) ретінде қолданылады. Осы кезеңде мұнай құрамынан екі мыңнан астам халық шаруашылығына керекті заттар алынып отыр: бензин, керосин, лигроин, парафин, көптеген иіссу түрлері, кремдер, парфюмериялық жұмсақ майлар, дәрі-дәрмектер, пластмасса, машина дөңгелектері тағы басқа. Ол қуатты әрі арзан отын — бір тонна мұнай үш тонна көмірдің, 1,3 тонна антрациттың, 3,3 тонна шымтезектің қызуына тең.

Студенттердің металдар тарауынан алған білімін жаңа ұғымдармен толықтыру, олардың қасиеттері туралы терең түсінік беру. Ерекшеліктерін, айырмашылығын ажырата білуді үйрету. Бірлесіп жұмыс жасауға, өзгенің пікірімен санасуға тәрбиелеу.Студенттердің зейінін, танымдық белсенділігін,өзіндік пікірін қалыптастыру, студенттердің логикалық ойлау қабілеттерін, тұлғалық қасиеттерін дамыту.