Қазақ әдебиеті Мақала 11 сынып бойынша Ұстаздарға арналған оқу әдістемелік материалдар

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған

Журналист мамандығының ерекшелігі жайлы мақала

Тарихтың «құм басқан» көне «рухани күмбездерінің» ішінде алыстан мұнартып, жақындаған сайын жарқырай түсетін Әбу Насыр Мұхаммед ибн Ұзлағ ибн Тархан Әл – Фарабидің тұлғасы биіктей түседі. Президент Қасым – Жомарт Тоқаев күллі түркі жұртының мақтанышы, «мұғалім сәни» яғни екінші ұстаз атанған ғалым – философ Әбу Насыр Әл – Фарабидің 1150 жылдық (870 – 2020) мерейтойын атап өту туралы Жарлыққа қол қойған болатын. Тұңғыш Президентіміз – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласында әйгілі ғұлама ғалымның тұлғасы мен мұрасына лайықты баға бергенін жақсы білесіздер. Иә, Әл - Фараби – қазақ халқының ғана емес, бүкіл әлемдік өркениеттің рухани игілігі, ислам және әлем философиясының жарық жұлдызы. Ол әлемді тануға және бүкіл адамзаттың рухани дамуына теңдессіз үлес қосты. Сондықтан осы айтулы мерейтой биыл ЮНЕСКО-ның атаулы күндер күнтізбесі аясында халықаралық ауқымда атылып өтіп жатыр. Мерейтойды мерекелеудің басты мақсаты – Әл-Фараби мұрасын зерделеуге жаңа серпін беру, әлем тарихындағы оның рөлін айқындап, есімін ұлттық бренд ретінде ұлықтау. Әл-Фарабидің ғылыми мұрасы - бүкіл әлемдік ғылым дамуының тарихи іргетасы және бастау көзі. Ұлы ойшылдың 160-тан астам трактатта көрініс тапқан шығармашылығы ғылымның негізгі бағыттарын дамытуға ықпал етті. Ол математика, филология, химия, биология, астрономия, философия, медицина, логика, әлеуметтану, саясаттану, құқықтану, этика және басқа да салаларға өлшеусіз үлес қосты. Оның мұрасы арқылы біз түркі халықтарының рухани тамырластығы мен жақындығын, тарихы мен мәдениетінің ортақтығын, мәдени мұраның әлеуетін терең түсінеміз. Бүгінде Әл-Фарабидің өлмес мұрасы қалың көпшілікке кеңінен қолжетімді болып, өскелең ұрпақтың рухани-адамгершілік және патриоттық тәрбиесіне ықпал етуі өте маңызды деп есептеймін. Барлығымызға мәлім, Әл-Фараби өмір сүрген уақыт айрықша кезең ретінде аталады. Отырар өлкесінде Әл-Фарабиге дейін ойшылдар өте көп болса, оның өз заманында да ғұламалар аз болмаған. Ол жастайынан туған өлкесінде білім алып, Отырар кітапханасында отырып, шаң басқан қолжазбаларды ақтарып, көз майын тауысып, талмай кітап оқып, оқу-білімге ерте құмартқан. Сол кітапханадан Әл-Фараби жиырма жасына дейін тәлім-тәрбие алып, ондағы бар кітаптарды, трактаттарды оқып зерттеген. Одан кейін білімін толықтыру үшін керуенге ілесіп, араб еліне аттанады. Бағдад, Дамаск сынды басқа да өркениеті дамыған ірі шаһарларда болып, артында ғылыми-зерттеу еңбектерін қалдырған.

Тарихтың «құм басқан» көне «рухани күмбездерінің» ішінде алыстан мұнартып, жақындаған сайын жарқырай түсетін Әбу Насыр Мұхаммед ибн Ұзлағ ибн Тархан Әл – Фарабидің тұлғасы биіктей түседі. Президент Қасым – Жомарт Тоқаев күллі түркі жұртының мақтанышы, «мұғалім сәни» яғни екінші ұстаз атанған ғалым – философ Әбу Насыр Әл – Фарабидің 1150 жылдық (870 – 2020) мерейтойын атап өту туралы Жарлыққа қол қойған болатын. Тұңғыш Президентіміз – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласында әйгілі ғұлама ғалымның тұлғасы мен мұрасына лайықты баға бергенін жақсы білесіздер. Иә, Әл - Фараби – қазақ халқының ғана емес, бүкіл әлемдік өркениеттің рухани игілігі, ислам және әлем философиясының жарық жұлдызы. Ол әлемді тануға және бүкіл адамзаттың рухани дамуына теңдессіз үлес қосты. Сондықтан осы айтулы мерейтой биыл ЮНЕСКО-ның атаулы күндер күнтізбесі аясында халықаралық ауқымда атылып өтіп жатыр. Мерейтойды мерекелеудің басты мақсаты – Әл-Фараби мұрасын зерделеуге жаңа серпін беру, әлем тарихындағы оның рөлін айқындап, есімін ұлттық бренд ретінде ұлықтау. Әл-Фарабидің ғылыми мұрасы - бүкіл әлемдік ғылым дамуының тарихи іргетасы және бастау көзі. Ұлы ойшылдың 160-тан астам трактатта көрініс тапқан шығармашылығы ғылымның негізгі бағыттарын дамытуға ықпал етті. Ол математика, филология, химия, биология, астрономия, философия, медицина, логика, әлеуметтану, саясаттану, құқықтану, этика және басқа да салаларға өлшеусіз үлес қосты. Оның мұрасы арқылы біз түркі халықтарының рухани тамырластығы мен жақындығын, тарихы мен мәдениетінің ортақтығын, мәдени мұраның әлеуетін терең түсінеміз. Бүгінде Әл-Фарабидің өлмес мұрасы қалың көпшілікке кеңінен қолжетімді болып, өскелең ұрпақтың рухани-адамгершілік және патриоттық тәрбиесіне ықпал етуі өте маңызды деп есептеймін. Барлығымызға мәлім, Әл-Фараби өмір сүрген уақыт айрықша кезең ретінде аталады. Отырар өлкесінде Әл-Фарабиге дейін ойшылдар өте көп болса, оның өз заманында да ғұламалар аз болмаған. Ол жастайынан туған өлкесінде білім алып, Отырар кітапханасында отырып, шаң басқан қолжазбаларды ақтарып, көз майын тауысып, талмай кітап оқып, оқу-білімге ерте құмартқан. Сол кітапханадан Әл-Фараби жиырма жасына дейін тәлім-тәрбие алып, ондағы бар кітаптарды, трактаттарды оқып зерттеген. Одан кейін білімін толықтыру үшін керуенге ілесіп, араб еліне аттанады. Бағдад, Дамаск сынды басқа да өркениеті дамыған ірі шаһарларда болып, артында ғылыми-зерттеу еңбектерін қалдырған.

Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдығына орай білім, ғылым саласындағы еңбегі туралы жазылған.

Қазақ халқының салт-дәстүрлері

«Сұрақ арқылы оқушы әрекетін дамыту»

«Сұрақ арқылы оқушы әрекетін дамыту»

«Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында тілдік дағдыларды қалыптастыру жолдарының тиімді әдіс-тәсілдері» (баяндама)

«Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында тілдік дағдыларды қалыптастыру жолдарының тиімді әдіс-тәсілдері» (баяндама)

«Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында тілдік дағдыларды қалыптастыру жолдарының тиімді әдіс-тәсілдері» (баяндама)

"Батырлар жырындағы көнерген сөздер "

ГҮЛНАР САЛЫҚБАЙДЫҢ АУДАРМАЛАРЫ Марина Цветаева өзге ақын-жазушыларды жан-жүрегімен ұнатып, қастер тұтып, сүйінішін жырмен өрнектеп өткен ақын. Қазақ әдебиетіне Цветаева жырларын Гүлнар Салықбаева қазақы өлең патшалығына оның көркемдік иірімін, ырғақ-күйін аудартпай жеткізді. Гүлнар Салықбаева Марина Цветаеваның тұпнұсқадағы «Моим стихам, как драгоценным винам,/ Настанет свой черед» деген тұлғалық «менін» – «Жырларымның – жазған бала жасымнан, / Байлығымның бағалы, / жырларымның – / шаң қабаты жасырған / ашылады бағы әлі…» деп аударды. Гүлнар Салықбаева шараптың қазақы ұғымдағы «бағы ашылумен» деген сөзімен ауыстырған. Гүлнар Салықбаева Мария Цветаевадан таңдап, талғап, іріктеп өз жанына қонатын жырларын аударған. Гүлнар Салықбаеваның Мария Цветаевадан аударған өлеңдері не адамгершілік тақырыбына байланысты жаман мінез-құлықты шенеу, жақсылыққа үндеу, не патриоттық үлкен идеяны көксеген өлеңдер, не терең ой - философия, не үздік көркем өлеңдер болып келеді. Сондықтан ұлы ақындардың өлеңдеріндегі идеялық-мазмұндық ұқсастықтар мен көркемдік бояу нақыштары жүрекке жағымды юолып келеді. Мария Цветаева поэзиясында А.С.Пушкин ықпалы орасан. Оның «Плач Ярославны» атты жоқтау өлеңі Пушкиннің «Ворон к ворону летит…» атты шотланд халық балладасынан еркін аудармасына стильдік жағынан туыс болып келеді. «Тырс-тырс етіп жаңбыр жауса..», «Сыған тойы», т.б. өлеңдерінде Пушкиннің әсері сезіледі.

Мағжан поэзиясы ұлы қасиетке ие. Мұндай рухы мықты жырды жалынмен өртеу, өшiру, мәңгiлiк көзiн жою мүмкiн емес. Қазақ әдебиетiнiң ұлы ақыны, қазақ халқының ұлы перзентi Мағжан туралы сөзiмдi мынадай өлең жолдарымен бастағым келедi

оқытудың әдістері

әдістемелік көмек

"С.МҰҚАНОВ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ ФРАЗЕОЛОГИЗМДЕРДІҢ ТАНЫМДЫҚ СИПАТЫ" тақырыбында жазылған мақала