Қазақ әдебиеті Барлығы Барлығы бойынша Ұстаздарға арналған оқу әдістемелік материалдар

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған

Биыл қазақ халқының ұлы ақыны, терең ойшылы, кемеңгер ағартушысы Абай Құнанбайұлының туғанына 180 жыл толды. Бұл - тек тарихи мерейтой емес, рухани дүниемізді жаңғыртып, адамдық қасиеттердің қадірін қайта сезіндіретін маңызды сәт. Абай – әр дәуірге жарық сыйлап келе жатқан мәңгілік шамшырақ, ұлт руханиятының алтын қазығы. Абайдың мұрасы – қазақтың бар болмысын айқындайтын қымбат қазына. Оның сөзі - жанды тазартып, санаға сәуле құятын мөлдір бұлақ. “Адам бол” деген қарапайым, бірақ ұлы үндеуінде бүкіл өмірлік философиясы жатыр. Абай үшін адамдық - ең жоғары биік, ал оған жетудің жолы – білім, еңбек, адалдық пен жүрек тазалығы. Ойшылдың «Біріңді қазақ, бірің дос…» деп басталатын өсиеті – татулық пен бірліктің мәңгілік құндылық екенін еске салады. Ал «Ғылым таппай мақтанба» деген жолдары — жастарды білімге ұмтылдыратын бағыт-бағдар. Абайдың әрбір сөзі — адасқанға жол көрсететін шырақ, жан дүниені тәрбиелейтін рухани ұстаз.

Үш қиян толғауының толық нұсқасы

Білім сапасы, жаңа технология ұстаздың табыс табу жолы жазылған

Ашықсабаққа арналған керемет слайд Топқа бөлу әдістер сабаққа қолдауға өте жақсы

Әр адам баласы өмірінде бір мәрте өз болашағын таңдау туралы шешім қабылдайды. Мен үшін бұл таңдау – **мұғалім мамандығы** болды. Бұл мамандық менің жүрегіме жақын, маған үлкен мақтаныш пен жауапкершілік сезімін береді. Мұғалімдік – қасиетті мамандық Мұғалім болу – бұл тек білім беру ғана емес, ол – болашақ ұрпақты тәрбиелеу, олардың өміріне бағыт беру, жүректеріне жол табу. Мен мұғалім мамандығын таңдағанымда, осы жауапкершілікті сезініп, балаларға білім ғана емес, өмірлік құндылықтарды да бергім келді. Неліктен мұғалім болғым келеді? Менің бойымда үнемі адамдарға көмектесу, өз білімімді басқаларға жеткізу құштарлығы болды. Мұғалім ретінде мен өзімнің білімім мен тәжірибемді бөлісіп, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға үлес қосқым келеді. Сонымен қатар, педагогика – үздіксіз дамуды, жаңашылдықты талап ететін сала. Бұл маған ұнайды, себебі мен әрдайым жаңа нәрселер үйреніп, өзімді жетілдіргім келеді. Мұғалімнің рөлі және маңызы Қазіргі заманда мұғалім тек білім беруші ғана емес, оқушының досы, тәлімгері, кейде психологы болуға тиіс. Балалармен дұрыс қарым-қатынас орнату – олардың дамуына, өзін-өзі танып, өз күшіне сенуіне жол ашады. Мен осы маңызды миссияны атқарғым келеді. Қорытынды Мен мұғалім мамандығын таңдадым, өйткені бұл – менің жүрегімнің таңдауы. Болашақта білімді, саналы, адамгершілігі мол ұрпақ тәрбиелеуге өз үлесімді қосқым келеді. Мұғалім болу – бұл тек кәсіби қызмет емес, ол – өмірлік миссия.

Дос болу – дарын емес, даналық

Мәтін жастарды кітап оқуға қалай шақыруға болатынын түсіндіреді

Қазақ әдебиетінің жанкүйерлері мен пән мұғалімдерінің бірлескен жұмысына арналған әдістемелік көмек

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдеріне көмек ретінде ұсынылады

Ғ. Мүсіреповке арналған кештің сценарийі

сынып жетекшілер мен қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдері үшін керек дүние

Ұлтымыздың ұлы ұстазы – Ахмет Байтұрсынұлы Сабақтың мақсаты: Тарихи өмірінде орны айрықша зор тұлға-Ахмет Байтұрсынұлының халықтық тәлім-тәрбиелік ойларының негізінде оқушылар бойына адамгершілік, ұлтжандылық, отан сүйгіштік қасиеттерді дарыту; ақын, қоғам қайраткері, педагог-ұстаздың құнды мұраларын дәріптеп, жас ұрпақты ұлттық рухта тәрбиелеу. Көрнекілік: Ахмет Байтұрсынұлының портреті, кітап көрмесі, ақынның қанатты сөздері. Сабақтың барысы: -Құрметтi ұстаздар, оқушылар және қонақтар! Бүгiн бiз қазақ халқының бiртуар ұлы Ахмет Байтұрсыновқа арналған ашық тәрбие сабағымызға жиналып отырмыз. Iрi ғалым-лингвист, әдебиет зерттеушi, тюрколог, дарынды ақын-аудармашы Ахмет Байтұрсыновтың қазақ халқы, елi үшiн еңбегi зор.Ал, қазiр Ахмет Байтұрсыновтың әруағын 1 минут үнсiздiкпен еске алып өтейiк. ...Күңірене шыққан күй әуені. Сахнада оқушы Ахметтің ролінде, ақынның «Маса-сөз иесінен» өлеңін оқиды. (сахнада музыка үні әуелейді де бәсеңдейді) Жүргізуші: Сөз иесінен: Ызыңдап ұшқан мынау біздің маса, Сап-сары,аяқтары ұзын маса. Өзіне біткен түсі өзгерілмес. Дегенмен,қара яки қызыл маса. Үстінде ұйықтағанның айнала ұшып. Қаққы жеп қанаттары бұзылғанша. Ұйқысын аз да болса бөлмес пе екен, Қоймастан құлағына ызыңдаса.... Жүргізуші: Ахмет Байтұрсынұлы... Осы бір есім елге таныс болғалы. «Мен-қазақпын» деген азаматтың бір селт етпейтіні жоқ та шығар. Ахмет Байтұрсынұлы- Қазақ тiл бiлiмiнiң негiзiн қалаушы ғалым Ыбырай Алтынсариннен кейiнгi еңбегi ерекше ағартушы-педагог, сөз құдiретiн танытқан жаңаша ақын, қазақ баспасөз тiлiнiң ұлттық үлгiсiн көрсеткен талантты публицист, туған халқының рухани дүниесiн көрсетуге көп күш жұмсаған мәдениет қайраткерi. Бір басында сан-салалы өнер тоғысқан телегей-теңіз энцикло-педиялық білім иесі, қайшылығы мол тартысты ғұмырында қараңғы қалың елін жарқын болашаққа бастаудан асқан бақыт бар деп білмеген ірі тұлға, халықтың рухани көсемі. Ол бала кезiнен сөз танып, оны ұғып, көркем сөздiң елде жоғары бағаланатынын сезiп өстi. Саналы өмiрге аяқ басқан кезiнен бастап, халық поэзиясын, Абай, Ыбырай шығармаларын, орыс әдебиетiн оқыды. Мұның бәрi қоғамдық ой-пiкiрде тынымсыз iзденген, өмiрге құштар Ахмет үшiн текке кетуi мүмкiн емес едi. Сондықтан айналаны тану, бiлу, сезiну қалпын поэзия тiлiмен, өлеңмен жеткiзуге ден қойды. Өлеңдi өзiнiң ағартушылық идеясына пайдалануды көздейдi. 9 сынып оқушылары Ахмет өлеңдерінен үзінді оқиды . Жүргізуші: Тұтас буынның төлбасы, кешегі Абай, Ыбырай, Шоқан салған ағартушылық, демократтық бағытты ілгері жалғастырушы, ірі ғалым-тілші, әдебиет зерттеуші, тюрколог, дарынды-ақын аудармашы Ахмет Байтұрсынов қазіргі Қостанай облысы, Торғай өңіріндегі Сартүбек деген жерде, ел арасында беделді, қайратты кісі Шошақұлы Байтұрсын шаңырағында 1873 жылы 18-қаңтарда дүниеге келген.Қалың қазақ ортасы, қаймағы бұзылмаған сахара тұрмысы табиғатынан дарынды туған баланың сезім дүниесін, ой әлемін тербеп толқытады. Әділетсіз өмірдің улы зары бала жүрегін он үшінде жаралайды.Әкесі Байтұрсын мен оның інісі Ақтас қорлық зорлыққа шыдамай,1885 жылы 12-қазанда ояз начальнигі полковник Яковлевтің басын жарады. Мұның арты дүние- мүлікті тартып алу, түрме, абақты, Сібірге он бес жылға жер аударылумен тынады.Табиғатынан аса дарынды туған талапты бала Ахмет 1882-1884 жылдары әуелі көзі қарақты адамдардан өз үиінде хат танып, артынан жақын жердегі ауыл мектебінен сауат ашады да, 1886-1891 Торғай қаласындағы екі класты орысша қазақша училищеде,1891-1895 жылдары Орынбордағы мұғалімдік мектепте оқып білім алады.1895 жылдың 1- маусымынан бастап мұғалім болады. «Оқуға шақыру» атты өлеңдері оқылады. 9 сынып оқушылары: Құлақтан кіріп бойды алар , Тәтті әнмен тәтті күй. Көңілге түрлі ой салар, Әнді сүйсең менше сүй. 1 сынып оқушысы Рүстемқызы Жібек «Ұстаз ана» әні шырқалады. Жүргізуші: Ақтөбе, Қостанай,Қарқаралы, атырабында бала оқытады, өмір, тіршілік күресіне араласады, әділет үшін күреседі, жуандарға, байларға қарсылық білдіреді, патшаның отаршылық саясатын айыптайды. Ауылдық, болыстық, кейін екі класты мектептерде ұстаз бола жүріп, 1901 жылдан бастап қолы бос кездерде өзі ізденіп, сан алуан кітаптар оқиды, әдебиетпен айналысады, оқу құралдарын жазады, аударма жасап, өлең — жыр шығарады, ауыз әдебиеті (фольклор) нұсқаларын жинайды.Оқыған, еркін мінезділігімен, батыл да ойшылдығымен ел ішінде бедел атағы өсе бастайды. Полиция тыңшыларының жаласымен күйе жағылып, губернатор Тройницкийдің жарлығы бойынша Қарқаралы екі класты училищесінің меңгерушісі Ахмет 1909 жылы шілденің 1- і күні Семей абақтысына алынып, сотсыз, үкімсіз, нақақтан-нақақ 8 ай бойы азап- қорлық көріп торығады, қинала жүріп ширайды, ақары күреске белді бекем буады. Бостандықты аңсаған, күреске шақырған өлеңдер жазады. Ақыры, Қазақстанда тұру құқынан айырылғандықтан, 1910 жылы 21- ақпанда түрмеден шығып, наурыз айында Орынбор қаласына келеді. Бұдан кейін Ахмет Байтұрсынов өміріндегі ең күрделі, қызықты, қажырлы кезендер басталып кетеді. Ән шашу: 2- сынып Абу Маруаның орындауында «Кел балалар оқылық» атты ән шырқалады. Жүргізуші: 1913-1918 жылдар арасында (қазақ) газетінде редактор болып, орасан зор әлеуметтік тарихи қызмет атқарады, халық өмірінің сан алуан көкейкесті мәселелерін көтереді, елді прогреске, өнер білімге үндейді . Алаш қозғалысы түсында ( 1918-1919 жылдың басы) Ахмет Байтұрсынов та жаңа өткел, соңы өріс іздейді. Азапты толғаныс, өзгеру эволюциясынан өтіп барып,1919 жылдың наурыз айында бұрынғы ұлт ителлигенциясының көптеген өкілдерін өзіне ілестіріп, Кеңес өкіметі жағына өтеді. Қазақ өлкесін басқару жөніндегі әскери Революциялық комитеттің мүшесі ретінде оның жұмысына белсене араласады. Республика халық ағарту комиссары, Бүкілодақтық Ортлық Атқару Комитетінің мүшесі, Қазақстан Академиялық Орталығының жетекшісі, Ташкент, Алматы жоғары оқу орындарында профессор болады. Әділет нормалары бұзылып, сталинизм қылышынан қан тамған кезеңде Ахмет Байтұрсынов әуелі 1929 жылы бір ұсталып, абақтыға қамалады да, лагерьде ұзақ азап көріп, одан1936 жылы қайтып келгенмен,1937 жылы тағы репрессияға ұшырап, 1938 жылы атылады. «Қазақ салты»», 5 оқушы «Досыма хат», 3 оқушы Жүргiзушi: Қарқаралыда мұғалiм болып жүргенде патша үкiметiнiң әдiлетсiздiгiне қарсы наразылық бiлдiрушiлердiң қатарында болғаны үшiн, 1909 жылы Семей түрмесiне қамауға алынады. Кейiн қазақ жерiнен тысқары жерде тұруға үкiм шығарып, 1910 жылдың наурызынан 1917 жылдың соңына дейiн Орынбор қаласында тұрады. Семей түрмесiнде жатқанда анасына арнап «Анама хат» атты өлең жазды . «Анама хат» 9 сынып оқушылары. 10 сынып оқушылары. Аружан мен Гүлқадиша. Жүргізуші: А.Байтұрсыновтың «Тіл құрал» атты еңбегі бүгінгі түркі тұқымдас халықтардың сөйлеу, жазу, тіл ұстарту білімінің бастау бұлағы саналады. Осы заманда қолданылып жүрген зат есім, сын есім, етістік, есімдік, одағай, шылау, үстеу, ілік, жатыс, бастауыш, баяндауыш, септеу, жай сөйлем, құрмалас сөйлем, қаратпа сөз, қыстырма сөз деген атауларды ойлап тауып, ғылыми бір ізге салған Байтұрсынов болды. Ахмет тек өзi ғана жазып қоймай, аудармашылықпен де айналысқан. Ол «Қырық мысал» 1909 жылы Петербург қаласында бастырады. Орыстың классик мысалшысы И.А. Крылов мысалдарының бiр тобын аударған. Крыловтан аудармалары өз елiне тән, жақын екенiн сезiп отырып таңдаған. Мың бұралған бишілерді ортаға шақырамыз. Қазақша би : «Наурыз» Жүргізуші: А. Байтұрсынов — қазақ музыкасы мен ән-күй өнеріне де терең ой жіберген ғалым. А.В. Затаевичтің айтуынша ол шебер домбырашы, әрі әнші болған. «Қазақ халқының жүз әні» атты еңбегінде А.В.Затаевич былай деп жазды: «А.Байтұрсынов өз халқының әндерін жақсы біледі және оларды тамаша орындайды, ол — жақсы домбырашы»-деген. Ахмет- қазақ музыка өнерiне де терең көңiл бөлген ғалым. Әрi өзi композитор да болған. Оның «Аққұм», «Iңкәрім-ай» әндерi куә. Домбыра тарта бiлген. Ал енді 9 сынып оқушысы қобыздан .«Қазақша күй » күйге кезек берейік. Жүргізуші: Сонымен кеңес дәуірінде Ахмет Байтұрсынов есімін атаудың өзі қылмыс саналса, еліміз тәуелсіздік туын тіккеннен кейін халқымыз өзінің ұлы перзентімен қайта табысып отыр.Тау сілеміндей мол мұра оқырман қолына тие бастады.Қазақстан Республикасының арнаулы қаулысы бойынша республикамыздың әр жерінде шаруашылықтарға, мектептерге, көшелерге және Қазақстан Республикасының Ғылым академиясының Тіл білімі институтына Ахмет Байтұрсынұлы есімі берілді. Сөйтіп, тарихи әділет, шындық салтанат құрды; халқының бостандығы, тәуелсіздігі, еркіндігі үшін тар заманда жан аямай күрескен ұлы азамат Ахмет Байтұрсынов ұлт күрескерлерінің сапына келіп қосылды. Хор: «А.Байтұрсынов атындағы № 5 мектеп оқушыларының ән ұраны» Мұғалім: Құрметтi қонақтар,оқушылар! Ахмет Байтұрсынұлының туғанына 150 толуына арналған ашық тәрбие сағатымыз осымен аяқталды. Назар қойып тыңдағандарыңызға рахмет! Ахмет Байтұрсынұлының жұбайы,отбасы жайлы деректер. Қостанай уезінде қызмет істеп жатқан кезінде Ахмет Аманқарағай орман шаруашылығының бастығының (кей деректерде қатардағы орманшының делінеді) үйінде тұрып соның қызы Александра Ивановнаны сүйген. 4. Александра Ивановна 1878 жылы Челябинск ауданында дүниеге келген. Әулиекөл ауылында орыс-қазақ мектебінде мұғалім болып істеген кезінде Ахмет Байтұрсынұлымен танысады. 5. Жастар некелерін Троицкте жастар мұсылман дәстүрімен қиған. Атақты дін қызметкері Зейнолла-ишан алдында Ахмет Александраны татар қызы қызы ретінде Бадрисафа Мұхаммедсадыққызы Байтұрсынова деп жазып алған. Сөйтіп, Ахмет әйелін 2-3 айға мешітте мұсылман әдет-ғұрыптарын үйрену үшін қалдырған. Бадрисафа шариғатты дереу игеріп алып, өмірінің соңына дейін мұсылман ерлі-зайыпты болған. Ахмет Байтұрсынұлының тек қана асырынды балалары болғаны бәрімізге белгілі. Ресми дереккөздерде үш есім ғана сақталып қалған, олар – Аумат, Қазихан және Шолпан. Үшеуіде ағартушының үйінде тәрбиеленген іні-қарындастары. Бірақ оның тағы да бір түп-тегі Ахмет Байтұрсынұлының уақытында және де оның өлімінен кейін көптеген жылдар бойы жасырынған асырымды баласы болған – Самырат Кәкішев. Мұндай құпиялылығы оңай түсіндіруге болады: Самырат Байтұрсын әулетінің шаңырақ иесі болғандықтан оның өмірін сақтау бүкіл әулеттің басты мақсаты болған. Бір жолы, Байтұрсынұлыны тұтқандағаннан кейін Самырат тұрған ауылға әскер келген. Олар ұрпақ жалғастырушы ұл-балаларды іздеген екен. Сол кезде бір әйел Самыратты үлкен қазанмен жабып, баланың өмірін аман сақтап қалды.

Серікбол Қондыбайдың шығармашылығы туралы баяндалады.

Кітаптардың электронды түрі. кітапты qr ды сканерлеу арқылы оқуға болады.

«АБАЙ ЖОЛЫ» РОМАНЫНДАҒЫ ТАБИҒИ ҚҰНДЫЛЫҚТАР

Мәнерлеп оқу дағдыларын қалыптастыру

Оқушыларға арнналған интеллектуалды ойын

Әдебиет сабағынан мүшайра өтуге қажетті жұмыс

Әлем әдебиеті сөж

Тоғызқұмалақ жайлы алты алаш баласы біледі десем артық айтпаспыз. Біреулеріңіз білерсіздер, біреулеріңіз білмессіздер, бірақ, бұл - қазақтың өте көнеден, сонау ғұн заманынан келе жатқан, озық ой мен ұшқырлықты қатты талап ететін интелектуалды ойын түрі.