Әлеуметтік құбылыстар

Микробиология – көзге көрінбейтін ұсақ ағзаларды (бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар) зерттейтін ғылым. Микробиологияның негізгі бөлімдері: 1. Жалпы микробиология – микроорганизмдердің құрылысы, физиологиясы, көбеюі мен таралуын зерттейді. 2. Медициналық микробиология – ауру тудыратын микроорганизмдерді және олармен күресу жолдарын зерттейді. 3. Ветеринарлық микробиология – жануарларда ауру тудыратын микроорганизмдерді зерттейді. 4. Өндірістік микробиология – антибиотиктер, ашытқылар, ферменттер алу үшін микроорганизмдерді қолдану. 5. Ауылшаруашылық микробиологиясы – топырақтағы және өсімдіктердегі микроорганизмдерді зерттеу. 6. Экологиялық микробиология – қоршаған ортадағы микроорганизмдердің рөлін зерттеу. Микроорганизмдердің түрлері: Бактериялар – бір жасушалы, пішіндері әртүрлі (таяқша тәрізді – бациллалар, шар тәрізді – кокктар, ирек – спирохеталар). Вирустар – жасушасыз тіршілік иелері, тек тірі ағза ішінде көбейеді. Саңырауқұлақтар – бір және көп жасушалы (зең саңырауқұлақтары, ашытқылар). Қарапайымдылар – бір жасушалы тіршілік иелері (амеба, инфузория, трипаносома). Микробиологияның маңызы: Инфекциялық ауруларды анықтау және емдеу. Антибиотиктер мен вакциналар жасау. Биотехнологияда (ашыту, ферменттеу) қолдану. Қоршаған ортаны тазарту (биодеградация). Микробиология медицинада, ауыл шаруашылығында, экологияда және тағам өндірісінде үлкен рөл атқарады.

Науқасты дұрыс тамақтандыру – оның тез сауығуына, ағзаның қорғаныш күшін арттыруға және емнің тиімділігін жақсартуға көмектеседі.Науқастарға арналған арнайы диеталар: №1 диета – асқазан-ішек жолдарының ауруларында (жұмсақ, ұсақталған тағамдар). №5 диета – бауыр мен өт жолдарының ауруларында (майы аз, қуырылмаған тағамдар). №9 диета – қант диабетінде (қантсыз, көмірсулары төмен тағамдар). №10 диета – жүрек-қантамыр ауруларында (тұзы аз, майы аз тағамдар). №15 диета – жалпы әлсіреген науқастарға (қалыпты, бірақ жеңіл сіңетін тағамдар).

Ботаника – өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым. Ол өсімдіктердің құрылысы, физиологиясы, экологиясы, таралуы және эволюциясын қарастырады. Ботаниканың негізгі бөлімдері: 1. Морфология – өсімдіктердің сыртқы құрылысын зерттейді. 2. Анатомия – өсімдіктердің ішкі құрылысын (ұлпа, жасуша) зерттейді. 3. Физиология – өсімдіктердің тіршілік процестерін (фотосинтез, тыныс алу, транспирация) зерттейді. 4. Систематика – өсімдіктерді жіктеп, олардың туыстығын анықтайды. 5. Экология – өсімдіктердің қоршаған ортамен байланысын зерттейді. 6. Генетика – өсімдіктердің тұқым қуалаушылығын зерттейді. 7. Палеоботаника – ежелгі өсімдіктер мен олардың эволюциясын зерттейді. Ботаниканың маңызы: Дәрілік өсімдіктерді зерттеу арқылы медицинада қолдану. Ауыл шаруашылығында өнімділікті арттыру. Қоршаған ортаны қорғау және биоалуантүрлілікті сақтау.