«Біздің туымыз – тәуелсіздік, тілегіміз – бейбітшілік пен тыныштық. Күш қолдану мен жанжал атаулыны болдырмауға бар ерік-жігерімізді аямаймыз. Осы мақсат жолында Қазақстандағы барлық ұлттар өкілдерінің бір кісінің баласындай, бір қолдың саласындай күш біріктіруіне мүдделіміз». Н.Ә.Назарбаев Тәуелсіздік – арман! Дүниеде барлық адам, барлық халық тәуелсiздiк пен бостандықты, теңдiктi аңсайтыны анық. Сол жолдағы тынымсыз күрес әлемнің кей түкпірінде әлi де жалғасып жатыр. Сол арманға біздің қазақ халқы жетті. Бабаларымыздың отымен, жастардың жалынымен ел үмітін ақтап, төбемізден көк жарқырады. Намысын бермеген, жасқанып көрмеген ата-бабамыз оқпен-оттың ортасында ұрандап отан үшін жан берісіп, жан алған. Өз басым тәуелсіздіктен кейін туылған буынның өкілі бола тұра, бұл Егемендіктің қандай жолмен келгенін жақсы білемін. Қазақстан үшін, қазақ халқы үшін тәуелсіздік аспаннан түскен сый емес еді. Халқымыз бостандықты аңсап, Тәуелсіздікке зарығып жетті. Тәуелсіздік жолында еліміз аз қиыншылық көрген жоқ. Халқымыздың бостандыққа ұмтылысының және өшпес қайсар рухының арқасында тәуелсіздікке қол жеткіздік. Бұл күнге дейін жеткен ұмытылмас оқиғалар – ел бостандығын қорғау соғыстары мен ұлтазаттық көтерілістердің тарихымызда өшпес өнеге, өлмес мұра ретінде сақталатыны рас. Елдің біртұтастығы мен тыныштығын сақтауға хансұлтандар, батырлар, қарапайым халықтың өзі де жандарын пида еткен.

ЗИЯТКЕРЛІК САЙЫСЫ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНАЯ ИГРА ҚАТЫСУШЫЛАР: КОЛЛЕДЖ СТУДЕНТТЕРІ ДАЙЫНДАҒАН: НҰРТАНОВА Г.Қ. 2019-2020 жж. «ХХІ ҒАСЫР КӨШБАСШЫСЫ» ЗИЯТКЕРЛІК САЙЫСЫ Задачи: Образовательная: Расширить знания учащихся. Развивающая: Развивать у учащихся умение работать с дополнительными источниками, умение применять знания, умения и навыки на практике. Воспитательная: Воспитывать у учащихся патриотизм, любовь к Родине, готовность к ее защите. Воспитать потребность в повышении своего образовательного, интеллектуального уровня. Ход игры: Ведущий: Здравствуйте, дорогие ребята и гости! Мы рады приветствовать всех присутствующих на интеллектуальной игре. Представляем участников игры. Это учащиеся: 1_________________ 2_________________ 3_________________ 4_________________ 5_________________ 6_________________ Всего участников 6 человек

Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында студенттердің коммуникативтік құзыреттілігін дамыту. Аңдатпа. Мақалада интерактивтік әдістер түсінігі анықталған. Сонымен бірге қазақ тілі сабағында интерактивті әдістерді пайдалану ерекшеліктері көрсетілген. Автор өз тәжірибесінен мысалдар келтірген. Аннотация. В статье говорится о формировании коммуникативной компетентности учащихся. Автор уделяет внимание формированию навыков разговорной и письменной речи студентов. Приведены примеры из опыта работы автора. Бүгінгі білім берудің басты нысаны әлемдік білім кеңістігіне кіру. Алғы шарт бүгінгі қоғамға лайықты білікті де білгір азамат тәрбиелеу. Мұндай тұлға өз ұлтының және өзге ұлт өкілдерінің мәдени құндылықтарын қастерлейтін, саналы деңгейде пікірлесе алатын дәрежеде болуы керек. Студент біліктілігін арттыру қазіргі оқыту үрдісі мазмұнының басты нысанасы. Түрлі пәндер бойынша берілетін білім мазмұнының меңгерілуі, сол білімді пайдалану арқылы студенттің өмірлік дағдысы мен іскерлігі өлшенеді, ендігі жерде білімнің сапасы нәтижеге бағытталады. Іскерлік қатынасты көтеру мақсат етіледі [1]. Осыдан қазіргі білім беру жүйесіндегі құзыреттілік (біліктілік) ұғымы туындайды.

Қазақ тілі және әдебиеті сабақтарындағы дифференциалды оқыту Дифференциалды оқытуды жүзеге асыру үшін жүйелі түрде студенттерге күрделілігі әр түрлі жұмыстарды есептеуге беріп, оған қайтарылған жауаптарына назар аударуы, нәтижелерін арнаулы күнделік дәптерге жазу, басқа пән оқытушаларымен пікір алысып, студенттің өзімен сырласуы, ата-ананы одақтас етіп, ынтымақтастықты арттыру істің нәтижелі болуына мүмкіндік жасайды. Талапты, талантты студенттерге қосымша тапсырма беру, әдебиеттер, есептер жинағын, оқу құралдарын ұсыну, сонымен бірге талап-тілектеріне сай қосымша уақыт бөліп, бірлесе сынақ-тәжірибелер жасау, жаппай жасалатын зертханалық жұмыстар даярлауда көмекке шақыру, көрнекі көрсетілетін тәжірибелерді жасауда жәрдемдесу, біріге еңбек ету – дифференциалды оқытудың маңызды міндеті.

Үнді-Европа тіл біліміндегі сөздерді таптастыру мәселесі Ең алдымен бұл тіл біліміндегі сөз таптарының шығуы мен дамуы жайында сөз қозғасақ, бұл тiл бiлiмi тарихи тұрғыдан сөз таптарын сөйлем мүшелерімен байланыстырып топтастырады. Бұл мәселе жайында академик И.И.Мещанинов «Сөйлем мүшелері мен сөз таптары» деген салыстырмалы-типологиялық зерттеуінде былай деп жазды: «Зат есім өзінің сөйлемде заттық мағынадағы мүше (бастауыш және толықтауыш) болуымен бөлініп шығады, сөздердің сөйлемнің атрибутивті мүшесі (анықтауыш) ретінде жұмсалуы арқылы сын есім жасалады, үстеулер пысықтауыш мүше ретінде жұмсалады, етістік басқа сөз таптарынан баяндауыш (сөйлемнің іс-әрекетті білдіретін мүшесі) ретінде қызмет атқаруы нәтижесінде ажыратылады. Бұл жерде, сөйлемнің осылай мүшеленуімен лексикалық топтар жасалады», - дейді. Зерттеушілер сөз таптарының сөйлем мүшелері қызметінде жұмсалу барысында біртіндеп жасалып қалыптасқанын көрсетеді

САНДЫҚ ҰҒЫМДАР АРҚЫЛЫ ЖАСАЛҒАН КҮРДЕЛІ АТАУЛАРДАН ТҮЗІЛГЕН КОНЦЕПТІЛЕР Жоғарыда аталған сандық атаулардан жасалған күрделі атаулар өз алдына когнитивтік жүйеде белгілі орны бар концептілерді түзуге қатысады. Сол концептілерді құраушы білім бірліктері болып табылады. Сандық ұғымдардың жеке-жеке концептілер екені анықталды. Мысалы бес сан есімі адамның бес саусағымен байланысты шығып, тұтастық, байланыстылық концептісін құрайды. Ал осы сандық ұғым арқылы жасалған тілдегі көптеген күрделі атаулар когнитивтік сананың жүйелік бірліктерін түрлі концептілерді жасайды. Яғни сан ұғымдарын қолданып күрделі атау жасау – жаңа ұғымға ат беру өз алдына бір процесс болса, енді сол күрделі атаулар арқылы әлемнің тілдік бейнесін қалыптастыру, қоршаған ортаның танымдағы бейнесін құру бұл да өз алдына қарастырыла алатын тағы бір порцес болып отыр. Бірінші процес тіл шекарасында өтке, екінші процесс таным деңгейінде жүреді. Екеуі бірінсіз бірі жүзеге аспайды да, тіл мен таным тұтастығының айғағы болып табылады. Сонымен сан ұғымдары арқылы жасалған күрделі атаулар тілімізде алуан түрлі концептілер түзеді, яғни олар белгілі бір тілдік ортаның, этностың өкілі болып табылатын индивидтің өзіндік тұрмыс-тіршілігіне сәйкес дүниені танып, ол туралы білімді жинақтап, қорытып тіркеуінің құралы қызметін атқарады.

Сабақтың тақырыбы: Шортанбай Қанайұлы «Зар заман» өлеңі Сабақтың мақсаты: А) Шортанбай Қанайұлының ақындық жолға түсуі, шығармаларының тақырыбы, халық мұңын жырлаудағы және қазақ әдебиетіндегі өшпес орны туралы оқушылардың білімдерін кеңейту. Ә) Танымдық қабілеттерін, шығармашылықтарын дамыту. Б) Оқушыларды адамгершілікке, жауапкершілікке үйрету. Сабақтың түрі: жаңа сабақ Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, «шығарма кестесі», «екі жақты күнделік», Сабақтың көрнекілігі: Шортанбайдың өміріне, шығармашылығына байланысты интернет желісінен алынған деректер, Шортанбайдың суреттері, өлеңдері. Сабақтың барысы І. Ұйымдастыру кезеңі ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру Сүйінбай Аронұлы өмірі Өлеңін жатқа айту. ІІІ. Жаңа сабақ: 1. Оқушыларға Шортанбайдың суретін көрсетіп, «Ой қозғау» әдісін пайдалана отырып, сұрақтар қою: 1. Шортанбай ақын туралы не білеміз? 2. Ақынымыз қай ғасыр, қай заман ақыны? 3. Бұл ақынның қандай шығармаларын білеміз? 2. Бейнетаспадан Шортанбай Қанайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы тыңдау.

САНДЫҚ ҰҒЫМДАР АРҚЫЛЫ ЖАСАЛҒАН КҮРДЕЛІ АТАУЛАР КОНЦЕПТІЛЕРІНІҢ МАЗМҰНЫ Концепт ұғымы. Концепт мәселесінің теориялық негіздері Д.С.Лихачев, Н.Д.Арутюнова, Е.С.Кубрякова, А.Н.Мороковский, В.В.Колесов, В.А.Маслова, А.Я.Гуревич, А.Вежбицкаяның еңбектерінде әр қырынан қарастырылды. Н.Д. Арутюнова концептілер туралы былай дейді: «… каждое из этих слов обладает своими законами, сочетаемостью, своим лексиконом, фразеологией, риторикой и шаблонами, своей областью референции, и поэтому, описывая и анализируя «язык» каждого культурного концепта, мы открываем доступ к соответсвующему понятию». Мәдени сөздерді әлеумет жасайды, «сол тілдің өкілдерінің әрқайсысына түсінікті мағынада қолданылады», яғни кез келген тілдің актив сөздік қорына кіреді. Олардың міндеті – тілдегі кейбір түсінктерді, ұғымдарды сол әлеуметте бар концептілерді орнықтыру және соның негізінде рухани сананы, түсінікті қамту. Олардың әрқайсысында сол ұлт мәдениеті, менталитеті бейнеленеді. Сөздердің «мәдениленуі» әдет-ғұрыпты сипаттайтын, адамның жекелеген қасиеттерін білдіретін сөздердің (тұрмыс, мінез-құлық, кедейлік, батырлық т.б.) тіпті нақты іс-әректтердің (ән салу, күш сынасы т.б.) негізінде де жүзеге асады.

Ы.Маманов еңбектеріндегі көмекші етістік мәселесі және олардың амалдың өту сипаты категориясына қатысы. Көмекші етістіктер көне жазба ескерткіштерден бастап қазіргі түркі тілдерінің барлығында да кездеседі. Ал қазақ тіліндегі зерттелу тарихы Қазан төңкерісіне дейінгі еңбектерден басталады. Қазақ тіліндегі көмекші етістіктердің нақтылы саны анықталып, зерттелмеген деуге болады. Себебі, тілші-ғалымдар еңбегіндегі көмекші етістіктерге берілген сипаттамаларда олардың саны нақты көрсетілмейді. Ы.Маманов пікірінде кішігірім қайшылықтар бола тұрғанмен, толымды (мәнді) көмекші етістіктерге қатысты есім сыңарлы күрделі етістікті тіркесті түбір етістік деп атап, олардың сөзжасамдық қызметін анықтады, күрделі етістіктер мен аналитикалық етістіктердің семантикалық айырмашылықтарын көрсетті т.б.

ГҮЛНАР САЛЫҚБАЙДЫҢ АУДАРМАЛАРЫ Марина Цветаева өзге ақын-жазушыларды жан-жүрегімен ұнатып, қастер тұтып, сүйінішін жырмен өрнектеп өткен ақын. Қазақ әдебиетіне Цветаева жырларын Гүлнар Салықбаева қазақы өлең патшалығына оның көркемдік иірімін, ырғақ-күйін аудартпай жеткізді. Гүлнар Салықбаева Марина Цветаеваның тұпнұсқадағы «Моим стихам, как драгоценным винам,/ Настанет свой черед» деген тұлғалық «менін» – «Жырларымның – жазған бала жасымнан, / Байлығымның бағалы, / жырларымның – / шаң қабаты жасырған / ашылады бағы әлі…» деп аударды. Гүлнар Салықбаева шараптың қазақы ұғымдағы «бағы ашылумен» деген сөзімен ауыстырған. Гүлнар Салықбаева Мария Цветаевадан таңдап, талғап, іріктеп өз жанына қонатын жырларын аударған. Гүлнар Салықбаеваның Мария Цветаевадан аударған өлеңдері не адамгершілік тақырыбына байланысты жаман мінез-құлықты шенеу, жақсылыққа үндеу, не патриоттық үлкен идеяны көксеген өлеңдер, не терең ой - философия, не үздік көркем өлеңдер болып келеді. Сондықтан ұлы ақындардың өлеңдеріндегі идеялық-мазмұндық ұқсастықтар мен көркемдік бояу нақыштары жүрекке жағымды юолып келеді. Мария Цветаева поэзиясында А.С.Пушкин ықпалы орасан. Оның «Плач Ярославны» атты жоқтау өлеңі Пушкиннің «Ворон к ворону летит…» атты шотланд халық балладасынан еркін аудармасына стильдік жағынан туыс болып келеді. «Тырс-тырс етіп жаңбыр жауса..», «Сыған тойы», т.б. өлеңдерінде Пушкиннің әсері сезіледі.

ЖАНАТ ӘСКЕРБЕКҚЫЗЫ ПОЭЗИЯСЫНДАҒЫ ЕРЕКШЕЛІКТЕР Нұртанова Г. (Петровка аграрлы-техникалық колледжі КММ) Ақынын қадірлеген ұлт өз сөз зергерлерінен осы биік идеалға жауап беруді талап етеді. Онысы орынды деп ойлаймыз. Ғалымдығы дүркіреп жұрт аузында жүрсе де, ақындығы соның көлеңкесінде ескерусіз қалған бүгінгі буынның поэзиядағы өз орны мен өз шығармашылық кредосы бар ірі өкілдерінің бірі – Жанат Әскербекқызы. Қазіргі сөз өнері мәдениетінің өлшеусіз өсуі табиғи қабілетпен қатар, мол ізденістерді талап етеді. Жаңа сөз, тың бояуды табу, оларды образға айналдыру жолындағы Жанат Әскербекқызының табыстары көптеген жинақтарының өне бойынан көрінеді. Ақынның өзіндік өзгеше мәнері, поэтикалық қуаттылығы, аса бай ұлттық нақыш – көркемдік құндылығын айқындай түсетін сапалық белгісі болып табылады [1, 44 б.].

Идеал-тұлға – ол ақынның тұтас шығармашылығынан орын алған, лирикалық кейіпкермен тіл табысатын объекті ретіндегі бейне. Лирикалық кейіпкер онымен қоян-қолтық араласып кеткен, жанына жақын да сол, одан тым алыс та сол. Замандастарымен қатар «алғашқы қадамынан-ақ поэзияда қалыптасқан қасаң, шаблондық көру жүйесіне, канонға айналған образ-өрнектердің мызғымастығына дау айта келген» ақынның бірі – Гүлнар Салықбай.

Мағжан поэзиясы ұлы қасиетке ие. Мұндай рухы мықты жырды жалынмен өртеу, өшiру, мәңгiлiк көзiн жою мүмкiн емес. Қазақ әдебиетiнiң ұлы ақыны, қазақ халқының ұлы перзентi Мағжан туралы сөзiмдi мынадай өлең жолдарымен бастағым келедi

Еліміздің «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» мақаласының көтерген жүгі ауыр. Елбасының мақаласында айрықша атап көрсетілгендей, барлығы ел жастарына арналған. Отаншыл болу үшін балаларға нені үйрету керекпіз? Өз Отанын сүйіп қана қоймай, білімді де білікті, бәсекеге қабілетті болуымыз қажет.