Математиканың біздің өмірдегі маңызы Математика – объектілердің қасиеттері мен байланыстарын бейнелейтін математикалық моделді зерттейтін адамзаттық білімнің аймағы. «Математикалық модел адам ойынан туындай отырып, объективті зерттеу пәні ретінде жасалуы – керемет! Оның қасиетін тану арқылы біз нақты өмірді бейнелейтін моделдің қасиетін тани аламыз» деп В.А.Успенский жазып кеткен. Сонымен қатар, математика – ғылымдардың ең басты тілі ретінде нақты әлемнің құбылыстарын сипаттайтын әртүрлі тәсілдердің ең қолайлысын көрсетеді. Математика – бұл бір ерекше әлем. Сырт көзге ол тек мылқау сандар мен суық есептен ғана жаралған құрғақ дүние болып көрінеді. Бірақ оның ішкі сырларына сүңги білген адамға өзіндік айырықша әсемдіктері, пән сапалық түйіндері, қиялға қанат байлап, ойға қуат құятын, айналаңдағы жалғыз дүниеге жан бітіріп, құдіретті құбылыстары дайын тұр. Математика адамға Алланың сыйлаған бір құдіреті. Міне, осы әлемнің қызығынан құр қалмайын деп іштей ышқыныңыз, мақсат қойыңыз. Жан-дүниеңізді бұрыңыз. Математиканың ғылымдағы орны Математиканың нақты ғылымдар саласында алатын орны орасан зор. Математика – ғылымдардың іргетасы. Математикасыз физика, химия, тіптен биология салаларын елестету мүмкін емес. Математиканы кез келген ғылым саласына енгізсеңіз, оған жан бітіп, бойына қан жүгіреді. Ол бізді қоршаған ортаны танып – білуге, заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік береді. Табиғи құбылыстардың сипатын математика тілі арқылы моделін құрып, болашақтағы құбылыстың күйін болжай аламыз. Математикалық есептердің қағаз жүзінде ғана қалып қоймай, жан бітіп, іске асуын кез келген жерден көре аламыз. Мысалы, біз күнде мініп жүрген көлік, компьютерлер, ұялы телефондар, тіпті біз тұрып жатқан зәулім үйлерді де айтуға болады. Құрылыс пен сәулет өнері адамның алғаш пайда болуынан басталған көне кәсіп. Ғасырлар ауысса да ол бізбен бірге дамып, жетілуде. Құрылыс саласының өзіне тән ережесі, тәртібі және нормативтік құжаттары болады. Соған сәйкес әрбір құрылысшы кірпішті қалай қалау керек, оның нормасы қандай болады деген сияқты құрылыс технологиясын меңгеруі қажет. Сондай-ақ жобаны оқи білуі керек. Бір нысан мен екінші бір нысанның ерекшелігін білу, технологияны, адамды орнымен пайдалану, алған білімді тиімді жұмсай білу, дәл, нақты есептей білу керек. Яғни математикадағы масштабты жақсы түсініп, оны практикада қолдана білу қажет. Медицина мен денсаулық сақтау саласында да көптеген есептеулер жүргізіледі. Мәселен, медициналық құрылғыларды жасау барысында адам денсаулығына зиян келмес үшін математикалық есептеулер жүргізіледі. Тіптен ауа райын зерттеудің өзі математикалық моделсіз жүзеге асырылмайды. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні: математикалық есептеулердің арқасында, бүгінгі технологияларға қол жеткізіп, қауіпсіз үйлер салып, ғарышты зерттеп, мәдениетімізді дамытудамыз. Математикалық есептеулерсіз әлем тіптен басқаша болар еді! Математика ақыл ойды дамытады Математика адамның интелектуалды қабілеттерін дамытады. Сол қабілеттерге тоқталып кетейік. Жалпылау қабілеті. Белгілі бір оқиғаны жалпы тәртіптің көрінісі ретінде қарастыру. Дербес құбылыстардың жалпы құбылыс барысындағы жеке рөлін анықтау. Талдау қабілеті. Өмірлік қиын жағдайаттарда дұрыс таңдау жасап шешім қабылдау. Заңдылықтарды анықтау қабілеті. Логикалық тұрғыда ойлау және негіздеу. Тез ойлану және шешім қабылдау. Алдын-ала жоспарлау қабілеті. Алдын-ала бірнеше қадамдарды жоспарлап шешім қабылдау. Абтракты ойлау. Жоғарыда айтылған қабілеттердің даумуы үшін математикалық әдіс қолданатын дәлдігі, тәртібі және логикасы басым болатын білімнің барлық салаларын айтып отырмын. Интелектуалды қабілеттерді дамыту үшін қиын есептер жинағын алып шығару міндетті емес, математикалық әдістер қолданылатын логикалық сөз жұмбақтарды шешіп, интелектуалды ойындарды ойнауға болады. Математиканың тағы бір құдіреті – онымен шұғылданған адамның бойында осы айырықша қабілеттердің біртіндеп қалыптасуына үлкен септігін тигізеді. Математика адамды ой еңбегіне тәрбиелейді. Сондықтан, достар, математикадан қашпау керек, оны сүю керек! Бұл математиканы оқуға дайндықтың ең алғы шарты. Есептердің шешімін таба отырып – баланың ойлау жүйесінің дамуына ықпал етіп, өмірдің кез келген жағдайында дұрыс шешім таба алуға тәрбиелейді. Қазақ халқының ежелгі баспанасы – киіз үйдің құрылымы да тұнып тұрған математика. Математикалық тұрғысынан қарағанда киіз үй негізі 3 бөліктен тұрады. Уықтары параболаның бір бөлігі. Шаңырағы, табаны шеңберлер. Цилиндр орнықты фигура болғандықтан киіз үйдің пішіні соған сәйкестендіріліп жасалған. Киіз үйдің есігі тік төртбұрыш. Кереге арасы ромб. Киіз үйдің шаңырағынан дәл ортасынан табанына түсірілген биіктігі едендегі шеңбердің центрімен дәл келеді де, симметрия осін береді. Бүкіл жан-жануарлардың баспаналары дөңгелек, сфера пішінді болатындығы белгілі. Мысалы, аю, қасқыр апандары дөңгелек үңгір етіп жасалады. Апанның ауыздары оңтүстік—шығысқа қарап қазылады. Торғайдың, құстардың ұясы да сфера пішінді болады. Міне қазақтың киіз үйі де, осындай заңдылық бойынша жасалған. Кереге жоғары жағына қарай тартыла береді де, уық арқылы күмбезге айналып кетеді. Киіз үйдің негізгі өлшемдері ерекше пропорциялы болып келеді. Киіз үй пішінінің айналу беттерін, яғни, дөңгелек болуы бұрыштардың болмауы киіз үйдің көркемдігін арттыра түседі. Ендеше, бұрышы жоқ киіз үйдің ішіндегі ауа тұрақты түрде алмасып отырады. Киіз үйді ойлап шығарудың өзі ақиқат ғылымға негізделген. Міне, даналық! Қорытынды Математика және нақты ғылымдар адамзаттың ақыл-ойының дамуына үлкен үлесін тигізеді. Ақыл-ойы дамыған адамдар жаңа технологиялар ойлап тауып, адамзаттың өмір сүру жағдайын жақсартады. Әрине, бұл математикамен айналыспайтын, гуманитарлық салада жүрген адамдардың интелекті төмен деген сөз емес. Жақсы әдеби кітаптар оқып та өзімізді дамыта аламыз. Бірақ, бұл жеткіліксіз. «Егер ақылды болғың келсе, көп оқы!» тіркесіне «және математикамен айналыс!» деген жолдарды қосқым келеді. Гуманитарлық сала мен нақты ғылымдар бір-бірін толықтырып отырады. Гуманитарлық саланың жақсы мамандары базалық деңгейде нақты ғылыммен айналыспағандықтан, шешім қабылдауда қателіктер жіберіп жатады. Ал жақсы математикатер, технологтар абстрактілі әлемге кіріп кетіп, нақты әлеммен байланыс үзіп алып жатады. Барлық «жақсы» нәрселердің өз мөлшерінде болғаны абзал. Ежелгі математик тұлғалар өлең де жазған. Мысалы Омар Һаям, әл-Фараби, Ұлықбек, тіпті XIX ғасырдағы Софья Ковалевская,... тіпті, Вейерштрасстың «Математик – ақын болмаса, белгілі бір жетістікке жете алмайды» деген сөздері де бар. Бастауыш және орта мектепте біз мейілінше оқушыларға жан-жақты әмбебап білім беруіміз керек. Ал, жоғарғы мектепте Назарбаев Зияткерлік мектептеріндегідей таңдау жасатып, өз жан дүниесіне жақын саламен айналыстырғанымыз жөн.

Жаһандық құзыреттілік - уақыт талабы Жаһандық құзыреттілік (ЖҚ) дегеніміз — жергілікті, ғаламдық және мәдениетаралық проблемаларды зерттеу, басқалардың көзқарасы мен дүниетанымын түсіну және бағалау, әртүрлі мәдениетке жататын адамдармен ашық, тиісті деңгейде және тиімді өзара әрекеттесу, ұжымдық әл-ауқат пен тұрақты даму үшін әрекет ету қабілеті. Бізге жаһандық құзыреттілік не үшін қажет? Көпмәдениетті қо ғамдастықпен үйлесімде өмір сүру үшін. Жаһандық құзыреттілік бойынша білім беру қоғамдағы мәдени хабардарлық мен сыйластыққа құрылған әрекеттестікке ықпал етуі мүмкін. Жаһандық құзыреттер — бұл нақты дағдылар емес, қазіргі және болашақ ұрпақтың өміріне әсер ететін кез келген проблемаларды шешуге қатысу қолданылатын білім, білік, көзқарас пен құндылықтардың үйлесімі. Қазіргі ғаламдық табиғаттағы өзгерістерге, климаттың өзгеруіне, шөлейттену, су айдындарының таяздануына деген көзғарас мекетеп қабырғасында оқылатын пәндер арқылы түсіндіріліп сыни қарауға бағытталмақ. Осы орайда сөзіме тиек еткім келгені — аталған пән бойынша өткізілген мұғалімдерге арналған арнайы курс бағдарламасы. «Жаһандық құзыреттер» арнайы курсы сәуір айыныі 03-14 аралығында Ақмола облысы, Бұланды ауданына қарасты Макинск қаласында өткізілді. Курсты ұйымдастырған «Өрлеу» БАҰО» АҚ Ақмола облысы бойынша кәсіби даму институты. Курс жетекшісі — аға оқытушы Самуратова Рауза Тукеновна бізге екі апта бойында осы пән бойынша дәріс берді. Тыңдаушылар Бурабай және Бұланды ауданының мұғалімдері. Бұл пән өмірлік жағдайда кез-келген жағдаяттарда кездесетін болғандықтан, тыңдаушы ретінде әр білім ошағынан жиналған ұстаздар да әр пәннің мұғалімдері. Оның ішінде қазақ тілі мен әдебиеті, тарих, химия, биология, еңбекке баулу сынды пән мұғалімдері болса, сонымен қатар мектеп директорлары, оқу-тәрбие ісінің меңгерушілері, педагог-психологтар да тыңдаушы ретінде қатысты. Қазіргідей алуан түрлі, өзара байланысты және өзгермелі әлемде оқушылардың есеюі экономикалық, әлеуметтік, мәдени, цифрлық, демографиялық, экологиялық және кейде эпидемиологиялық факторлардың ықпалымен жүзеге асады. Жаһандық ауқымдағы тәуекелдер мен қарама-қайшылықтар жастар үшін жаңа мүмкіндіктерді ұсынады, сонымен қатар жаңа проблемаларды да туындатады. Жаһандық проблемаларды шешу үшін халықаралық ынтымақтастық, оның ішінде қатысушылардың әрқайсысының жаһандық құзыреттілігі қажет.

Пәні: Химия Бөлім: Мектеп: А.Байтұрсынов атындағы №5 ЖОМ Күні: Мұғалімнің аты-жөні: Cабденова Айнур Сынып: 11 Қатысқан оқушы саны: Қатыспаған оқушы саны: Сабақтың тақырыбы Полипептидтер құрылымын анықтау. Практикалық жұмыс №8 «Денатурация және ақуыздардың түсті реакциялары» Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары 11.5.1.24 - гидролиз реакциясы бойынша берілген деректер негізінде полипептидтің құрамын анықтау; 11.5.1.25 - ақуызға сапалық реакцияларды тәжірибе жүзінде жасау; 11.5.1.26 - ақуыздардың денатурациясы реакциясын тәжірибе жүзінде жасау Сабақтың мақсаты • Аминқышқыл молекуласына сәйкес құрылымдарын айқындайды; • Пептидтегі аминқышқылдардың ретін анықтайды; • Ақуыздарды, олардың құрамындағы аминқышқылдарын сапалы және сандық талдау жасайды; • Ақуыздың денатурациялану ұғымын меңгереді; • Қайтымды және қайтымсыз денетурацияға алып келетінін талқылайды. Бағалау критерилері • Гидролиз реакциясы бойынша берілген деректер негізінде полипептидтің құрамын анықтайды • Ақуызға сапалық реакцияларды тәжірибе жүзінде жасайды; • Ақуыздардың денатурациясы реакциясын тәжірибе жүзінде жасайды Ойлау дағдыларын деңгейі Білу, түсіну және қолдану Сабақ барысы Сабақтың кезеңі/ уақыт Педагогтің әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар 3 мин «Ұйымдастыру бөлімі» 1.Оқушылармен сәлемдесу,түгелдеу. Психологиялық жағымды ахуал туғызу, түрлі-түсті стикерлер пайдалану. Оқушылар тақтаға ілінген түрлі-түсті стикерлерді таңдайды,стикердің артында құпия сөздер бар,сол сөздер арқылы 3 топқа бөлінеді. 1. Пептид 2. Полипептид 3. Кератин Мұғалімнің кері байланысы Суреттер бейнеленген қима қағаздар топтамасы 3 мин «Өткенді еске түсіру бөлімі» арқылы үй тапсырмасы мен жаңа сабақты байланыстырады. Cурет пен тұжырымдарды зерделеңіз. Ақуыздың бірінші, екінші, үшінші және төртінші реттік құрылымдарын сәйкестендіріңіздер: Дескриптор: Білім алушы: • Ақуыздың бірінші,екінші,үшінші реттік құрылымдарын ажыратады. • Ақуыз қасиеттерін аминқышқылдарының құрамы мен құрылысын сипаттайды. Қосымша 1 2 мин «Аминқышқылдарын басқару бөлімі» Аминқышқыл молекуласын А деп белгілеп, қосылыстар атауларын сәйкес құрылымдарымен сәйкестендіруге тапсырма беріледі. Тапсырма 1 Аминқышқыл молекуласын А деп белгілеп, қосылыстар атауларын сәйкес құрылымдарымен сәйкестендір. Дескриптор: Білім алушы: • Аминқышқыл молекуласын құрылымдарымен сәйкестендір Қосымша 2 11.5.1.24 - гидролиз реакциясы бойынша берілген деректер негізінде полипептидтің құрамын анықтау; Негізгі бөлім 5 мин «Тарихи бөлім» Жеке жұмыс. Оқушыларға полипептидтердің құрылым формуласын ұсынып, бес түрлі аминқышқыл түзген белгілі бір гексапептидтің гидролизін аяқтауды ұсынамын.Гидролиз өнімдері және дипептид, трипептид атаулары көрсетілген полипептидтер гидролизі үдерісін сипаттайды. N-шетіндегі, С-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазады. Бес түрлі аминқышқыл түзген белгілі бір гексапептидтің гидролизі: І. Пептидтегі аминқышқылдардың ретін анықтаңыз. [Glu ]-[ ]-[ ]-[ ]-[ ]-[ ] ІІ. N-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазыңыз:__________ ІІІ. С-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазыңыз:__________ Дескриптор: Білім алушы: •Бес түрлі аминқышқыл түзген белгілі бір гексапептидтің гидролизін аяқтайды; •N-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазады; •С-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазады. Қосымша 3 ЕБҚ 5 мин Жеке жұмыс. Оқыту формасы немесе қарапайым әдіс (сурет) қолданып полипептидтік тізбекті ретімен орналастыруды сураймын. Полипептидтік тізбекті ретімен орналастыр. Gly – Thr – Phe – Ala – Ser – Ileu ІІ. N-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазыңыз:__________ ІІІ. С-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазыңыз:__________ Дескриптор: Білім алушы: • Бес түрлі аминқышқыл түзген белгілі бір полипептидтік тізбекті ретімен орналастырыды ; • N-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазады; • С-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазады. Қосымша 4 11.5.1.25 - ақуызға сапалық реакцияларды тәжірибе жүзінде жасау; 10 мин «Ақуыз бөлімі» Ұжымдық жұмыс Биологиялық сұйықтықтар мен ерітінділерде ақуыздың болуын дәлелдеу үшін, сонымен қатар әр түрлі табиғи ақуыздардың аминқышқыл құрамын анықтау үшін түсті реакциялар қолданылады. Олар ақуыздарды, олардың құрамындағы аминқышқылдарын сапалы және сандық талдау үшін қолданылады. Оқушылар ақуыз денатурациясы мәтінін оқып танысады. Ой қозғау: • Ақуыздардың түсті реаацияларын білудің қандай практикалық маңызы бар? • Денатурация дегеніміз не? • Дeнатурaция қай жaғдaйда бoлaды? • Ақуыздарды анықтаудың қандай екі түсті реакциясын білесің? • Жоғарыда көрсетілген әдістерді сипатта, ақуыздарды анықтау үшін практикалық жұмысты қалай өткізуге болады? Реакция өту үшін қандай жағдай қажет? Өзара бағалауды топ оқушылары жүргізеді, өз жұмысы бойынша қорытынды жасайды АКТ 5 мин «Практикалық бөлім» Топтық жұмыс Нәруыздардың сапалық реакцияларына практикалық жұмыс беріледі.Нұсқаулық бойынша жұмыс жүргізіп, таныстырып қорытынды жасайды. Оқушыларды 6 топқа бөліп, практикалық жұмыстың нұсқаулығын тарату. Мұғалім оқушылар жұмысын бақылап, қажет топтарға қолдау көрсетеді 1-топ: Биуерт реакциясы 2-топ: Цистеин реакциясы 3-топ: Ксантопротеин реакциясы 4-топ: қыздырғандағы денатурация 5-топ:күкірт қышқылымен денатурация 6-топ:ауыр металл тұзымен (мыс (ІІ) сульфаты ерітіндісі) денатурация Оқушылар жұмыстарын жасап болып әр топ өз жұмысын 2 минут қана уақыт ішінде таныстырады Қосымша 5 11.5.1.26 - ақуыздардың денатурациясы реакциясын тәжірибе жүзінде жасау Функционалдық cауаттылық тапсырмаcы 7 мин «Аминқышқылдардың қасиеттері және қолданылуы бөлімі» Жұптық жұмыс. Kератинді түзету туралы білімдерін шыңдап, бір тал шаш құрамында қанша кератин болатындығын, ол ақуыздың нешінші құрылымға ие екенін талдап, себебін түсіндіреді. Кератинді түзетудің артықшылықтары мен кемшіліктерін атайды. Сипаты: Мәнмәтін Мазмұны Жеке тұлғалық Құзіреттілігі Құбылыстарды ғылыми тұрғыдан түсіндіру Білімнің типі Процедуралық Деңгейі Орташа Тапсырманың түрі Ашық Адамдар өз ерекшеліктерін айқындау үшін шаштарын не түзетеді, не бұйралайды. Mұғалімнің кері байланысы Қосымша 6 2 мин Білімді қолдануға жазбаша тапсырма беріледі Қосылыстардың қайсысы ақуызды қайтымды және қайтымсыз денетурацияға алып келетінін анықта. NaCl H2SO4 CH3OH NH4NO3 Pb(NO3)2 Дескриптор: Білім алушы: • Қайтымды және қайтымсыз денетурацияға алып келетінін анықтайды Сабақтың соңы 3 мин «Эстафета бөлімі» Бұған үш минуттай уақыт бөлінеді. Мұғалім нөмірленген үш парақ дайындап, оларды әр топқа береді. Оқушылар рефлексия орындаған тапсырмасы бойынша рефлексия жасайды. Белгі бойынша оқушылар оқып-үйренгенін (оқиғаларды, фактілерді, олардың мерзімдерін) жазып, үндеместен бір-біріне жылжытып отырады (бір-бірін қайталамауы тиіс). Қай топ неғұрлым толық, нақты, анық жауап бергенін мұғалім анықтап, жеңімпаздарды белгілейді. Mұғалімнің кері байланысы Қосымша 1 Cурет пен тұжырымдарды зерделеңіз. Ақуыздың бірінші, екінші, үшінші және төртінші реттік құрылымдарын сәйкестендіріңіздер: 1 Бастапқы құрылым a A Бірнеше суббірліктен тұратын ақуыздарда әрбір суббірліктің арасында болатын, ковалентті емес байланыстармен байланысқан кеңістіктік қатынастар. 2 Екінші құрылым b B Көптеген белоктар аминқышқылдарының ұзын тізбегі емес, керісінше спираль немесе парақ түрінде бүктелген аймақтарға ие. 3 Үшіншілік құрылым c C Екінші құрылымның бүктелген аймақтары, өз кезегінде, бүктеліп, неғұрлым ықшам құрылымдарға жиналуы мүмкін. Бұл соңғы қатпар ақуызға өлшемді пішін береді. 4 Төрттік құрылым d D Бұл полипептидтік тізбекте әр түрлі амин қышқылдарының орналасу реттілігін айтады. Бұл реттілік аталған ақуызды кодтайтын ДНҚ тізбегімен берілген. 1 _____ , ______ 2 _____ , ______ 3 _____ , ______ 4 _____ , ______ Қосымша 2 Қосымша 3 Нәтижесінде бес түрлі аминқышқыл түзген белгілі бір гексапептидтің гидролизін аяқтаңыз: аланин (Ala), глутамин қышқылы (Glu), глицин (Gly), лейцин (Leu) және серин (Ser), сәйкесінше, 2:1:1:1:1 қатынасында. Бұл пептидтің ішінара гидролизі келесі үзінділерді түзеді: Ala-Ala, Gly-Ala, Glu -Gly, Ala-Ser-Leu. І. Пептидтегі аминқышқылдардың ретін анықтаңыз. [Glu ]-[ ]-[ ]-[ ]-[ ]-[ ] _________________________________________________________________________________________________ ІІ. N-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазыңыз:____________ ІІІ. С-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазыңыз:____________ Дескриптор: Білім алушы: • Бес түрлі аминқышқыл түзген белгілі бір гексапептидтің гидролизін аяқтайды; • N-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазады; • С-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазады. Қосымша 4 ЕБҚ І. Полипептидтік тізбекті ретімен орналастыр: Gly – Thr – Phe – Ala – Ser – Ileu ІІ. N-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазыңыз:____________ ІІІ. С-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазыңыз:____________ Дескриптор: Білім алушы: • Бес түрлі аминқышқыл түзген белгілі бір полипептидтік тізбекті ретімен орналастырыды ; • N-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазады; • С-шетіндегі аминқышқылдар үшін қысқартылған таңбаны жазады. Қосымша 5 Практикалық жұмыс I.Нәруыздардың сапалық реакциялары. 1. Биурет реакциясы. Нәруыздың молекуласындағы пептидтік байланыстардың болуын сілті қатысында мыс (II) сульфатының аз мөлшерімен әсер еткен кезде күлгін түске боялуымен дәлелденеді. 2. Цистеин реакциясы. Құрамында күкірті барα-аминқышқылдарын анықтауға арналған реакция жұмыртқа белогының ертіндісінің натрий гидроксидінің 20% ерітіндісі және қорғасын (II) ацетатының ертіндісімен қайнатқан кезде сұр-қара тұнба түзілуі байқалады. 3. Құрамында ароматтық радикалдары бар a-аминқышқылдарын анықтауға арналған ксантопротеиндік реакция. Концентрленген азот қышқылын тауық / сиыр етіннің бір бөлігіне тамызған кезде сары бояу пайда болады. II. Жұмыртқа белогының денатурациясы: 1. Қыздыру кезінде. 2. Күкірт қышқылының ертіндісімен әсер еткен кезде. 3. Ауыр металдардың тұздарымен (мыс (II)сульфатымен)әсер еткен кезде. Нәруыздың қайтымды және қайтымсыз денатурациясы түсінігіне анықтама беріңіз. Тәжірибе нәтижелері № Әдісі нәтиже қорытынды 1 Биурет реакциясы Бірдей көлемдегі ақуыз ерітіндісі мен натрий гидроксиді ерітіндісі бар сынауыққа мыс (II) сульфатынан бірнеше тамшы тамызыңыз. 2 Ксантопротеин реакциясы Сынауықтағы 2мл ақуыз ерітндісіне бір тамшы концентрлі азот қышқылынан тамызыңыз 3 Цистеин реакциясы Ақуыз жанғанда өзіне тән «мүйіз иісі» иіс бөледі. Мұны жібек кіпті жағу арқылы немесе құс қауырсынын жағып Ақуыз құрамындағы бұл элементті келесі әдіспен дәлелдеуге болады. Ақуыз ерітіндісіне бурдей көлемде сілті қосып қыздырады да бірнеше тамшы қорғасын ацетаты ерітіндісінен тамызады. 4 Денатурация ақуыз ерітіндісін жанарғыда қыздырыңыз 5 ақуыз ерітіндісіне бірнеше тамшы мыс купоросы немесе қорғасын ацетаты ерітіндісінен тамызыңыз 6 ақуыз ерітіндісіне бірнеше тамшы күкірт қышқылы ерітіндісінен тамызыңыз Функционалдық сауаттылық Қосымша 6 Сипаты: Мәнмәтін Мазмұны Жеке тұлғалық Құзіреттілігі Құбылыстарды ғылыми тұрғыдан түсіндіру Білімнің типі Процедуралық Деңгейі Орташа Тапсырманың түрі Ашық Шаштың 90 пайызы кератиннің тығыз ақуызынан тұрады. Егер шашыңыз бұйра болса, оны бір күні түзеткіңіз келеді. Сол кезде көмекке келетін арнайы салондық процедуралар бар. Тіпті, шашыңызға химиялық бұйра салсаңыз да, оны қайтадан түзетіп бере алады. 1. Сондай процедуралардың бірі – шашты кератинді түзету. Ендеше, кератинді түзету туралы не білеміз? _________________________________________________________________________________________________ 2. Бір тал шашта қанша кератин болады? ________________________________________________________________ 3. Нешінші ақуыздық құрылымға ие? __________________________________________________________________ себебін түсіндір: __________________________________________________________________________________ 4. Кератинді түзетудің: қ/с Артықшылықтары Кемшіліктері 1 Шашыңыз жылтырап, жұмсақ бола түседі Шаш түзететін құрал құрамының кей компоненттеріне аллергиялық реакция болуы мүмкін 2 Шаш үлгіңіз қатты желдің өзінде бастапқы күйін сақтайды Уақыт өте шаштың ұштары сына бастайды 3 Шаштың электрленуін ұмытасыз. Шаштың көлемі жоғалады 4 Шашыңыз тез таралады Егер шашыңыз көп түсетін болса, кератинді түзету жасауға болмайды.

«А. Байтұрсынов атындағы №5 жалпы білім беретін мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесі Тақырыбы: «Біз табиғатты қорғаудамыз» 1 «Ә» сынып жетекшісі Нуралиева Гулмира Бөлім: Бірлік және ынтымақ Педагогтің Т.А.Ә. Нуралиева Гулмира Күні: 02.12.2024ж Сынып: 1 «Ә» сынып Қатысушылар саны: 19 Қатыспағандар саны: Сабақтыңтақырыбы Біз табиғатты қорғаудамыз Сабақтыңмақсаты Табиғат аясындағы өз әрекеттеріне және қоршаған ортаға байланысты адам қылықтарына баға бере білуге дағдыландыру. Құндылықтарды дарыту Табиғат аясында өзін дұрыс ұстауды,экология ережелерін қайталап,табиғатқа аяушылық сезіммен қарауды үйрету; Сабақтыңбарысы Сабақтыңкезеңі/ уақыт Педагогтіңәрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар Сабақтың басы 1Ұйымдастыру кезеңі 1.1 Сахналық көрініс. Музыкалық сүйемелдеумен балаларға саябақ,орман тоғайлар бейнеленген слайдтарды көрсетті. Сол сәтте орманшы келеді.Балалар қонақты қарсы алады. -Бізге қонаққа келген кім,қалай ойлайсыңдар? Орманшы балаларды орманға қонаққа шақырады. Саяхатқа барамыз, Орманға бет аламыз. Қараңдаршы,айнала Қандай ғажап,тамаша! 1Оқушыларды сабақтың тақырыбы және мақсатымен таныстыру Оқушы өз ойларын ортаға салады. Оқушы жауаптары арқылы жаңа тақырыпқа көшу Оқушы өз болжамдарын айтып, талқылау жүргізеді ҚБ «Жұлдызша» Тақырыптық суреттер Сілтеме де суреттер Сабақ тың ортасы 2.1Қойылым Орманға жақсы ниетпен келдіңдер ме,әлде жаман ойларың бар ма? –деп орманшы балалардан сұрайды.Орманда өзін дұрыс ұстау ережелері туралы балалардың білімдерін тексеретінін хабарлайды.Әртүрлі жағдайларды оқып,дұрыс жауаптары үшін балаларға жаңғақ сыйлайды. 1-жағдай Сендер орман ішінен саңырауқұлақ көрдіңдер,бұл шынайы ақ саңырауқұлақ па,әлде тек соған ұқсайтын саңырауқұлақ па,білмейсіңдер,қандай іс-әрекет қолданасыңдар? 1.Тұрған орнында қалдырамын. 2.Кесіп алып,өзіммен бірге алып кетемін. Орманшының сұрағына жауап береді. 3.Ата-анамнан немесе достарымнан сұраймын. 4.Дәмін татып көруге әрекеттенемін. 2-жағдай Сен орманға жидек теру үшін бардың. 1.Бәрін қатарынан жұла беремін. 2.Піскен жидектерді ғана бір-бірден теремін. 3.Жидектерді көп-көптен бұтағымен қоса жұламын. 3-жағдай Орманда серуендегеннен кейін,көп қоқыс қалдықтары қалғанын байқаған кездегі сендердің іс-әрекеттерің. 1.Жерге көміп тастаймыз. 2.Үйге алып кетіп,қоқыс жәшігіне лақтырамыз. 3.Қағаздарды өртейміз. 4.Онсыз да қоқыс көп деп,бәрін өз орнында қалдырамыз. Балалардың іс-әрекеттерді дұрыс болған жағдайда суреттегі шеңберлерді қызыл түспен,бұрыс жағдайда жасыл түспен бояу керектігін түсіндіріп,жұмыс дәптеріндегі тапсырманы өз бетімен орындауды тапсырады. Сергіту сәті. Қане,қатар тұрайық, Бойымызды жазайық, Қаздарға біз ұқсайық, Мойнымызды созайық, Секірейік,шулайық, Қояндарға ұқсайық, Армансыз бір секіріп, Көзден ғайып болайық. Орманшы балаларға «Ормандағы жабайы» атты тиін оқиғасын баяндап береді. -Өлең сендерге қандай әсер қалдырды? -Бала неліктен тиінге ұнамады? Орманның әр жерінде орманшының тыйым салу белгілері ілінген.Орманшы балаларды бір белгіден бір белгіге жетелеп,білімдерін тексереді. Өздерінің пікірлерін білдіріп,әртүрлі жағдайларда өзін дұрыс ұстау әрекеттерін атайды, сұрақтарға жауап береді. Дұрыс жауаптарды таңдайды,түсіндіреді. Өз беттерімен тапсырманы орындайды. Орындау барысында өз ойларымен бөліседі. Өлең мазмұнына с қимылдар жасайды. 1.Ағаштардың қабықтарын зақымдама. 2.Саябақтарда,орманда,көгалда гүлдерді жұлма. 3.Піскен жидектерді жинағанда,бұтақтарын бүлдірме. 4.Саңырауқұлақтарды таптама. 5.Ормандағы өрмекшінің торын бұзба,өрмекшіні өлтірме. 6.Көбелектерді,инеліктерді,бақа да жәндіктерді аулама. 7.Ұяларды бұзба! 8.Жабайы аңдарға жақындама. 9.Орманда,саябақта тыныштық сақта. 10.Қураған шөптерді өртеме. 11.Орманға,саябаққа,өзен бойына қоқыс қалдықтарын тастама. Орманшы балаларды мақтап,тиіннің атынан жаңғақ толған себетті сыйға тартады. Көздерін жұмуды ұсынады: «Дөңгелейміз,айналамыз, Бақшамызға ораламыз» Балалар, біз табиғат туралы өлең шумақтар білеміз! Амирхан: Табиғатты қорғау үшін бәріміз, Күресейік, бір - бір ағаш егейік. Текке отырмай, жасымыз бен кәріміз, Таза ауа үшін терімізді төгейік. Айару: Сүйейік табиғатты аялайық, Біз одан жақсылықты аямайық. Анадай табиғаттың аясында, Жадырап жас балаша дем алайық! Мирас: Табиғатым - аманатым Табиғатым, тіршілігім, ырысым, Сенсіз менің тарылады тынысым. Биік - биік тауларыңа қарасам, Алшаң басып, түзеледі жүрісім. Айқаракөз: Сенсің менің тазалығым, тұнығым, Сенсіз менің үзіледі үмітім, Сен бар жерде жыр тұнады көңілге, Сен бар кезде құлшынамын өмірге. Әлихан: О, адамзат аялашы, қорғашы, Өзің туып, өзің өскен ортаны. Келе жатыр талай сәби өмірге, Ең болмаса соның жайын ойлашы. Айнамкөз: Мен қазақпын жылқы мінез қайсарлы, Жақсы, жаман айыратын байсалды. Туған жерім, табиғатым деп бүгін, Асау тайың бар әлемге жар салды. Айсұлтан: Ей, ағасы, іні менен бауырлар, Мен айтатын сөздеріме құлақ сал, Табиғат пен адам егіз емес пе, Өкінерсің кетсе егер келмеске. Айлин: Бар байлығым қоршап тұрған даламда, Бау - бақшалы әсем гүлді қаламда. Қолда барда алтыныңды қадір тұт, Қолдан шығып кеткенен соң қайғы жұт. Бақтыбай: Менің ойым көк аспанды бауларда, Заңғар - заңғар көк майсалы тауларда. Өзіңді - өзің ұстап беріп жауларға, Көр соқырым бір күніңе алданба. Айнұр: Қатты болса сөзім егер кеше гөр, Көк майсалы бауларыңды кеше бер. Өз бақытың, өз қолыңда тұрғанда, Белді буып бекем шешім шеше көр. Елдос: О, адамзат аман жүргің келсе егер, Қарап тұрма несібең ғой қара жер. Табиғаттың тазалығын сақтағын, Азаматтық борышыңды ақтағын. Айару: Тал отырғыз, көгалдандыр еліңді, Үлес қосып, нәр берсейші жеріңе. "Мал қалғанша, тал қалсыншы" деген ғой Соны түсін аманат бұл атадан. Әмірбек: Ата - баба елі үшін аттанған, Сол кездерде бізге сеніп сақтаған. Ұрпақтардан - ұрпақтарға мұра етіп, Қазақ жерін қарашықтай сақтаған. Жалғасбек: Ата - баба рухына бас иіп, Сөз етемін, бақ табам. Үміт артқан жас ұрпақтың өкілі, Мен екенмін, бүгінгі күн мақтанам. Нұрсұлтан: Жаса, жайна уланбасын жер әлем, Бастамашыл ағаларым көреген. Туған жерім, табиғаты деп бүгін, Мен інің - ем жолдарыңды демеген. Мақсат: Сеніміңді ақ жүрекпен ақтаймын, Туған жерім, топырағын баптаймын. Сеніміне ата - баба дақ салмай, Табиғатты таза етіп, әлемімді сақтаймын. Әли: Мен ұлыңмын аманатқа берікпін, Бабалардан ұлылықты көріп шын. Жар саламын бар әлемге айқайлап, Туған жерім Қазақстан көріктім! Қорытынды. Табиғат-тіршіліксің тұнып тұрған! Сен-күнсің! Көтерілген күліп қырдан. Сен-көлсің! Сен-орман! Сен-бұлақсың! Адамды сұлулыққа құнықтырған! Адамзат-болашақта бейбіт,таза ғаламшарда өмір сүруі тиіс. Демек ғаламшардың қауіпсіздігі-біздердің қолымызда! Бағалау критериі Табиғат аясындағы өз әрекеттеріне жауап бере алады; Дескриптор: Қоршаған ортаны күтіп, өсімдіктерге зиян келтірмеуге міндетті Дескриптор Дескриптор: Қоқыс жатқан аймақты тазалап, табиғатқа қамқорлық жасайды ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады ҚБ «Жұлдызша» ҚБ Мұғалім оқушылар жауабын мұқият тыңдап кері байланыс беріп отырады ҚБ «Өзін-өзі бағалау» Ақпараттық мәтін Үлестірмелі қағаздар Сурет тер Тірек-сызба лар Кесте ҚБ парағы Сабақ тың соңы Сабақты қорытындылау Кері байланыс Тақырып бойынша не білетінін, не білгісі келетінін, не білгенін жазады Кері байла ныс

Ұлтымыздың ұлы ұстазы – Ахмет Байтұрсынұлы Сабақтың мақсаты: Тарихи өмірінде орны айрықша зор тұлға-Ахмет Байтұрсынұлының халықтық тәлім-тәрбиелік ойларының негізінде оқушылар бойына адамгершілік, ұлтжандылық, отан сүйгіштік қасиеттерді дарыту; ақын, қоғам қайраткері, педагог-ұстаздың құнды мұраларын дәріптеп, жас ұрпақты ұлттық рухта тәрбиелеу. Көрнекілік: Ахмет Байтұрсынұлының портреті, кітап көрмесі, ақынның қанатты сөздері. Сабақтың барысы: -Құрметтi ұстаздар, оқушылар және қонақтар! Бүгiн бiз қазақ халқының бiртуар ұлы Ахмет Байтұрсыновқа арналған ашық тәрбие сабағымызға жиналып отырмыз. Iрi ғалым-лингвист, әдебиет зерттеушi, тюрколог, дарынды ақын-аудармашы Ахмет Байтұрсыновтың қазақ халқы, елi үшiн еңбегi зор.Ал, қазiр Ахмет Байтұрсыновтың әруағын 1 минут үнсiздiкпен еске алып өтейiк. ...Күңірене шыққан күй әуені. Сахнада оқушы Ахметтің ролінде, ақынның «Маса-сөз иесінен» өлеңін оқиды. (сахнада музыка үні әуелейді де бәсеңдейді) Жүргізуші: Сөз иесінен: Ызыңдап ұшқан мынау біздің маса, Сап-сары,аяқтары ұзын маса. Өзіне біткен түсі өзгерілмес. Дегенмен,қара яки қызыл маса. Үстінде ұйықтағанның айнала ұшып. Қаққы жеп қанаттары бұзылғанша. Ұйқысын аз да болса бөлмес пе екен, Қоймастан құлағына ызыңдаса.... Жүргізуші: Ахмет Байтұрсынұлы... Осы бір есім елге таныс болғалы. «Мен-қазақпын» деген азаматтың бір селт етпейтіні жоқ та шығар. Ахмет Байтұрсынұлы- Қазақ тiл бiлiмiнiң негiзiн қалаушы ғалым Ыбырай Алтынсариннен кейiнгi еңбегi ерекше ағартушы-педагог, сөз құдiретiн танытқан жаңаша ақын, қазақ баспасөз тiлiнiң ұлттық үлгiсiн көрсеткен талантты публицист, туған халқының рухани дүниесiн көрсетуге көп күш жұмсаған мәдениет қайраткерi. Бір басында сан-салалы өнер тоғысқан телегей-теңіз энцикло-педиялық білім иесі, қайшылығы мол тартысты ғұмырында қараңғы қалың елін жарқын болашаққа бастаудан асқан бақыт бар деп білмеген ірі тұлға, халықтың рухани көсемі. Ол бала кезiнен сөз танып, оны ұғып, көркем сөздiң елде жоғары бағаланатынын сезiп өстi. Саналы өмiрге аяқ басқан кезiнен бастап, халық поэзиясын, Абай, Ыбырай шығармаларын, орыс әдебиетiн оқыды. Мұның бәрi қоғамдық ой-пiкiрде тынымсыз iзденген, өмiрге құштар Ахмет үшiн текке кетуi мүмкiн емес едi. Сондықтан айналаны тану, бiлу, сезiну қалпын поэзия тiлiмен, өлеңмен жеткiзуге ден қойды. Өлеңдi өзiнiң ағартушылық идеясына пайдалануды көздейдi. 9 сынып оқушылары Ахмет өлеңдерінен үзінді оқиды . Жүргізуші: Тұтас буынның төлбасы, кешегі Абай, Ыбырай, Шоқан салған ағартушылық, демократтық бағытты ілгері жалғастырушы, ірі ғалым-тілші, әдебиет зерттеуші, тюрколог, дарынды-ақын аудармашы Ахмет Байтұрсынов қазіргі Қостанай облысы, Торғай өңіріндегі Сартүбек деген жерде, ел арасында беделді, қайратты кісі Шошақұлы Байтұрсын шаңырағында 1873 жылы 18-қаңтарда дүниеге келген.Қалың қазақ ортасы, қаймағы бұзылмаған сахара тұрмысы табиғатынан дарынды туған баланың сезім дүниесін, ой әлемін тербеп толқытады. Әділетсіз өмірдің улы зары бала жүрегін он үшінде жаралайды.Әкесі Байтұрсын мен оның інісі Ақтас қорлық зорлыққа шыдамай,1885 жылы 12-қазанда ояз начальнигі полковник Яковлевтің басын жарады. Мұның арты дүние- мүлікті тартып алу, түрме, абақты, Сібірге он бес жылға жер аударылумен тынады.Табиғатынан аса дарынды туған талапты бала Ахмет 1882-1884 жылдары әуелі көзі қарақты адамдардан өз үиінде хат танып, артынан жақын жердегі ауыл мектебінен сауат ашады да, 1886-1891 Торғай қаласындағы екі класты орысша қазақша училищеде,1891-1895 жылдары Орынбордағы мұғалімдік мектепте оқып білім алады.1895 жылдың 1- маусымынан бастап мұғалім болады. «Оқуға шақыру» атты өлеңдері оқылады. 9 сынып оқушылары: Құлақтан кіріп бойды алар , Тәтті әнмен тәтті күй. Көңілге түрлі ой салар, Әнді сүйсең менше сүй. 1 сынып оқушысы Рүстемқызы Жібек «Ұстаз ана» әні шырқалады. Жүргізуші: Ақтөбе, Қостанай,Қарқаралы, атырабында бала оқытады, өмір, тіршілік күресіне араласады, әділет үшін күреседі, жуандарға, байларға қарсылық білдіреді, патшаның отаршылық саясатын айыптайды. Ауылдық, болыстық, кейін екі класты мектептерде ұстаз бола жүріп, 1901 жылдан бастап қолы бос кездерде өзі ізденіп, сан алуан кітаптар оқиды, әдебиетпен айналысады, оқу құралдарын жазады, аударма жасап, өлең — жыр шығарады, ауыз әдебиеті (фольклор) нұсқаларын жинайды.Оқыған, еркін мінезділігімен, батыл да ойшылдығымен ел ішінде бедел атағы өсе бастайды. Полиция тыңшыларының жаласымен күйе жағылып, губернатор Тройницкийдің жарлығы бойынша Қарқаралы екі класты училищесінің меңгерушісі Ахмет 1909 жылы шілденің 1- і күні Семей абақтысына алынып, сотсыз, үкімсіз, нақақтан-нақақ 8 ай бойы азап- қорлық көріп торығады, қинала жүріп ширайды, ақары күреске белді бекем буады. Бостандықты аңсаған, күреске шақырған өлеңдер жазады. Ақыры, Қазақстанда тұру құқынан айырылғандықтан, 1910 жылы 21- ақпанда түрмеден шығып, наурыз айында Орынбор қаласына келеді. Бұдан кейін Ахмет Байтұрсынов өміріндегі ең күрделі, қызықты, қажырлы кезендер басталып кетеді. Ән шашу: 2- сынып Абу Маруаның орындауында «Кел балалар оқылық» атты ән шырқалады. Жүргізуші: 1913-1918 жылдар арасында (қазақ) газетінде редактор болып, орасан зор әлеуметтік тарихи қызмет атқарады, халық өмірінің сан алуан көкейкесті мәселелерін көтереді, елді прогреске, өнер білімге үндейді . Алаш қозғалысы түсында ( 1918-1919 жылдың басы) Ахмет Байтұрсынов та жаңа өткел, соңы өріс іздейді. Азапты толғаныс, өзгеру эволюциясынан өтіп барып,1919 жылдың наурыз айында бұрынғы ұлт ителлигенциясының көптеген өкілдерін өзіне ілестіріп, Кеңес өкіметі жағына өтеді. Қазақ өлкесін басқару жөніндегі әскери Революциялық комитеттің мүшесі ретінде оның жұмысына белсене араласады. Республика халық ағарту комиссары, Бүкілодақтық Ортлық Атқару Комитетінің мүшесі, Қазақстан Академиялық Орталығының жетекшісі, Ташкент, Алматы жоғары оқу орындарында профессор болады. Әділет нормалары бұзылып, сталинизм қылышынан қан тамған кезеңде Ахмет Байтұрсынов әуелі 1929 жылы бір ұсталып, абақтыға қамалады да, лагерьде ұзақ азап көріп, одан1936 жылы қайтып келгенмен,1937 жылы тағы репрессияға ұшырап, 1938 жылы атылады. «Қазақ салты»», 5 оқушы «Досыма хат», 3 оқушы Жүргiзушi: Қарқаралыда мұғалiм болып жүргенде патша үкiметiнiң әдiлетсiздiгiне қарсы наразылық бiлдiрушiлердiң қатарында болғаны үшiн, 1909 жылы Семей түрмесiне қамауға алынады. Кейiн қазақ жерiнен тысқары жерде тұруға үкiм шығарып, 1910 жылдың наурызынан 1917 жылдың соңына дейiн Орынбор қаласында тұрады. Семей түрмесiнде жатқанда анасына арнап «Анама хат» атты өлең жазды . «Анама хат» 9 сынып оқушылары. 10 сынып оқушылары. Аружан мен Гүлқадиша. Жүргізуші: А.Байтұрсыновтың «Тіл құрал» атты еңбегі бүгінгі түркі тұқымдас халықтардың сөйлеу, жазу, тіл ұстарту білімінің бастау бұлағы саналады. Осы заманда қолданылып жүрген зат есім, сын есім, етістік, есімдік, одағай, шылау, үстеу, ілік, жатыс, бастауыш, баяндауыш, септеу, жай сөйлем, құрмалас сөйлем, қаратпа сөз, қыстырма сөз деген атауларды ойлап тауып, ғылыми бір ізге салған Байтұрсынов болды. Ахмет тек өзi ғана жазып қоймай, аудармашылықпен де айналысқан. Ол «Қырық мысал» 1909 жылы Петербург қаласында бастырады. Орыстың классик мысалшысы И.А. Крылов мысалдарының бiр тобын аударған. Крыловтан аудармалары өз елiне тән, жақын екенiн сезiп отырып таңдаған. Мың бұралған бишілерді ортаға шақырамыз. Қазақша би : «Наурыз» Жүргізуші: А. Байтұрсынов — қазақ музыкасы мен ән-күй өнеріне де терең ой жіберген ғалым. А.В. Затаевичтің айтуынша ол шебер домбырашы, әрі әнші болған. «Қазақ халқының жүз әні» атты еңбегінде А.В.Затаевич былай деп жазды: «А.Байтұрсынов өз халқының әндерін жақсы біледі және оларды тамаша орындайды, ол — жақсы домбырашы»-деген. Ахмет- қазақ музыка өнерiне де терең көңiл бөлген ғалым. Әрi өзi композитор да болған. Оның «Аққұм», «Iңкәрім-ай» әндерi куә. Домбыра тарта бiлген. Ал енді 9 сынып оқушысы қобыздан .«Қазақша күй » күйге кезек берейік. Жүргізуші: Сонымен кеңес дәуірінде Ахмет Байтұрсынов есімін атаудың өзі қылмыс саналса, еліміз тәуелсіздік туын тіккеннен кейін халқымыз өзінің ұлы перзентімен қайта табысып отыр.Тау сілеміндей мол мұра оқырман қолына тие бастады.Қазақстан Республикасының арнаулы қаулысы бойынша республикамыздың әр жерінде шаруашылықтарға, мектептерге, көшелерге және Қазақстан Республикасының Ғылым академиясының Тіл білімі институтына Ахмет Байтұрсынұлы есімі берілді. Сөйтіп, тарихи әділет, шындық салтанат құрды; халқының бостандығы, тәуелсіздігі, еркіндігі үшін тар заманда жан аямай күрескен ұлы азамат Ахмет Байтұрсынов ұлт күрескерлерінің сапына келіп қосылды. Хор: «А.Байтұрсынов атындағы № 5 мектеп оқушыларының ән ұраны» Мұғалім: Құрметтi қонақтар,оқушылар! Ахмет Байтұрсынұлының туғанына 150 толуына арналған ашық тәрбие сағатымыз осымен аяқталды. Назар қойып тыңдағандарыңызға рахмет! Ахмет Байтұрсынұлының жұбайы,отбасы жайлы деректер. Қостанай уезінде қызмет істеп жатқан кезінде Ахмет Аманқарағай орман шаруашылығының бастығының (кей деректерде қатардағы орманшының делінеді) үйінде тұрып соның қызы Александра Ивановнаны сүйген. 4. Александра Ивановна 1878 жылы Челябинск ауданында дүниеге келген. Әулиекөл ауылында орыс-қазақ мектебінде мұғалім болып істеген кезінде Ахмет Байтұрсынұлымен танысады. 5. Жастар некелерін Троицкте жастар мұсылман дәстүрімен қиған. Атақты дін қызметкері Зейнолла-ишан алдында Ахмет Александраны татар қызы қызы ретінде Бадрисафа Мұхаммедсадыққызы Байтұрсынова деп жазып алған. Сөйтіп, Ахмет әйелін 2-3 айға мешітте мұсылман әдет-ғұрыптарын үйрену үшін қалдырған. Бадрисафа шариғатты дереу игеріп алып, өмірінің соңына дейін мұсылман ерлі-зайыпты болған. Ахмет Байтұрсынұлының тек қана асырынды балалары болғаны бәрімізге белгілі. Ресми дереккөздерде үш есім ғана сақталып қалған, олар – Аумат, Қазихан және Шолпан. Үшеуіде ағартушының үйінде тәрбиеленген іні-қарындастары. Бірақ оның тағы да бір түп-тегі Ахмет Байтұрсынұлының уақытында және де оның өлімінен кейін көптеген жылдар бойы жасырынған асырымды баласы болған – Самырат Кәкішев. Мұндай құпиялылығы оңай түсіндіруге болады: Самырат Байтұрсын әулетінің шаңырақ иесі болғандықтан оның өмірін сақтау бүкіл әулеттің басты мақсаты болған. Бір жолы, Байтұрсынұлыны тұтқандағаннан кейін Самырат тұрған ауылға әскер келген. Олар ұрпақ жалғастырушы ұл-балаларды іздеген екен. Сол кезде бір әйел Самыратты үлкен қазанмен жабып, баланың өмірін аман сақтап қалды.

Музыка пәнінің құндылығы Халқымыздың рухани қазынасы — ән мен күй бүгінгі таңда тамаша тәрбие көзі болумен қатар, кәсіби музыканың негізгі арқауы екенін естен шығармаған жөн. Міне, халықтың музыка өнеріндегі өте бай рухани қазынамен оқушыларды таныстырып, олардың озық үлгілерін үйрету музыка пәнінің негізгі мақсаты болып табылады. Музыка сабағы мектептегі тәрбие көзі болып табылады. Тіл мен әдебиетті жоғары көтеретін күш те, күн нұры сияқты әр беретін, көрік беретін де — музыка. Қазақтың ұлттық мәдениетін де көтеретін — музыка. Музыка пәні басқа пәндермен терезесі тең. Қазіргі кезде кейбір ата-аналар «баламыз музыканы оқығанмен, оның ертеңі жоқ немесе одан керемет әнші, күйші, шыға қоймас» деп ойлайды. Әрине, мұның бәрі қате пікір. Түсінсе балаға имандылық, ізгілік, білімділік, парасаттылық сыйлайтын ерекше күш тек қана музыкада бар. Өсіп келе жатқан жас ұрпақты толыққанды қазақ азаматы етіп тәрбие беруге өз халқымыздың ән-күйінің ауқымы өте кең. Ата-бабамыз бізге баға жетпес мол мұра-бесік жырынан бастап түрлі аңыз, әңгіме, жыр, терме, ән-жыр, күйлерін қалдырып кетті. Осы мол мүмкіндікті біздер барынша нығайтып, бүгінгі заманымыздың талабына сай кеңейтіп, өскелең ұрпақтың сана-сезіміне құйып отыруымыз керек. Бүгінгі таңда музыка мамандарының алдындағы мәселелердің бірі музыканың құдіретін терең түсініп, оны өзінің рухани азығы етіп, адам өмірін нұрландыруға ат салысатын музыкалық білімді азамат тәрбиелеу. Оның түп-тамыры, негізі — музыканы қабылдай білуде жатыр. Баланы музыка тыңдауға, тыңдай отырып оны сапалы түрде қабылдауға баулу музыкалық тәрбие беру жұмысындағы міндеттердің бірі. Өйткені ол оқушының музыкалық мәдениеттілігін қалыптастырудың алғышарты болып есептеледі. Алайда оқушылардың музыкалық даму деңгейі әртүрлі. Мүлде ән сала білмейтін оқушылар де кездеседі. Олардың көпшілігінің әннің сөзін ғана айтып отырып қосылуға шамасы келеді. Әрине, мұндай оқушыларды аптасына бір рет қана өтілетін музыка сабағында әнді жақсы орындау дәрежесіне жеткізу қиын. Дегенмен, оларды сабақта елеусіз қалдырмай, әнді жақсы орындайтын оқушының жанына отырғызып немесе аспапқа қосылып айтқызу керек. Бағдарлама бойынша музыканы қабылдау дегеніміз — жалпы білім беретін мектептерде балаларға музыкалық тәрбие берудің негізі. Міне, сондықтан музыканы дұрыс қабылдай білуге тәрбиелеу музыка пәні мұғалімінің басты назарында болуы тиіс. Музыканы тыңдаған кезде бала еркін отыруы керек, бұл тәсіл орындалып жатқан шығарманы қозғалмай байсалды тыңдауына мүмкіндік береді.Тыңдайтын шығарманы үнтаспадан немесе баян, домбыра аспабында ойнау қажет. Сұрақ-жауап арқылы көз алдарына не елестеткендері туралы өз ойларын ортаға салады немесе сурет салу арқылы жеткізеді. Мұғалімнің күнделікті сабақта пайдаланып жүрген әдістері музыкалық анықтамаларда түсіндіруге, оқушылар шығармашылығын, қызығушылығын арттыруына, жеке тұлғаның рухани дамуын тәрбиелеуге көмектеседі. Соның бірі — баланы ұлттық музыка негізінде тәрбиелеу. Халық музыкасы, фольклорға құрметпен қарау, оны сүюі, ұлттық салт-дәстүрлерді қастерлеу баланың жас кезінен басталуы керек. Егер ұлттық нәрі бар дүние бала жүрегінде орын алса және оны өмірдің мәні деп қабылдаса, онда ол өз халқының, туған жерінің нағыз азаматы болады деп айтуға болады. Мектептегі бір сағаттық музыка сабағы оқушылардың музыкалық бейімділігін жете дамыта алмайды. Сондықтан сабақтан тыс жүргізілетін музыкалық жұмыстарға қатысуы арқылы олардың қабілетін дамытуға мүмкіндік туады. Бұл жұмыстардың қай түрі болсын, оқушының музыка сабағынан алған білімін толықтыруға бағытталуы тиіс. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстар балалардың музыкалық қабілетін дамытып, эстетикалық талғамын қалыптастырады. Бала бойындағы көркемдік талғам мен шығармашылық ізденіс дағдыларын дамытуда, талантын ұштауда мектептердегі үйірме жұмыстарының тәлім-тәрбиелік маңызы ерекше. Үйірмелерде оқушылар музыка сабағында алған білімін кеңейтіп, орындау дағдыларын тереңірек меңгеруге мүмкіндік алады.

Бөлім: 8.2А Заттардың тасымалдануы Педагогтің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда) Дуйсебаева Толганай Сейфудиновна Күні: 13.12.2024ж Сынып: 8 «Ә» Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны: Сабақтың тақырыбы Қанның құрамы мен қызметі. Қан түйіршіктері: эритроциттер, лейкоциттер, тромбоциттер. Плазма. Қанның қызметі: транспорттық, гомеостаздық, қорғаныштық.». Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары 8.1.3.1 қан құрамы мен қызметін сипаттау Сабақтың мақсаты - қанның құрамы мен қызметі туралы түсінік қалыптасады. -қанның түйіршіктерін сипаттайды - қанның құрамы мен қызметін, лимфаны сәйкестендіреді; -қанның құрамын берілген сандары арқылы сөйлетеді. - сілтеме арқылы сұрақтарға жауап береді. Ұлттық құндылық -қанның тазалығы-тектілігінде, жеті атасын білу Сабақтың барысы Сабақтыңкезеңі/ уақыт Педагогтің 8 әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар Сабақтың басы 3 мин 2 мин 3 мин Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу, түгендеу. Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру: Оқушылар сабақты жақсы көніл-күймен бастау мақсатында «Жылы жүрек» арқылы лебіздеріңді білдіріңдер. Топқа бөлу: «: Тәттілер әдісі» арқылы орындалады. 1-топ. Эритроциттер 2-топ.Лейкоциттер 3-топ. Тромбоциттер Үй тапсырмасын пысықтау. Жұмыс формасы: Жеке Оқушылар амандасады,оқулық пен құрал саймандарын түгелдейді. «Жылы жүрек» арқылы лебіздерін білдіреді Топқа бөлінеді Дескриптор: -ЖИ бағдарламасы арқылы сұрақтарға жауап береді. Дескриптор: -Ағзаның ішкі ортасы және оның маңызына қатысты тұжырымдарды және қанның жауабын табады. Мақтау мадақтау ( Жарайсың!!! Керемет!!!) «Асық» әдісі арқылы 1 балл Мақтау мадақтау ( Жарайсың!!! Керемет!!!) https://www.d-id.com/ Сабақтың ортасы 30 минут Дәптермен жұмыс Мультимедиалық таныстырылым: «Қанның құрамы және қызметі» 1 тапсырма «Ойлан. Жұптас.Бөліс» әдісі Оқушылар берілген мәтінді қарап, мәтінмен танысып,жұппен талдап,топта талқылаңдар 2-тапсырма: Жұмыс формасы: Жеке жұмыс Белсенді оқыту әдісі: «Ой қозғау» Тәсіл: «Сәйкестендіру» 3-тапсырма: Жұмыс формасы: Жеке жұмыс «Жеті атаны тану » әдісі: 4-тапсырма: Жұмыс формасы: Топтық жұмыс Сандар сөйлейді 4-тапсырма: Жұмыс формасы: Жеке жұмыс Белсенді оқыту әдісі: «Серпілген сауал» Тәсіл: «Білімді бақа» Оқушылар бейнедегі ақпаратпен танысып, сабақтың тақырыбын болжайды. Оқушылар берілген мәтінді қарап, мәтінмен танысып,жұппен талдап,топта талқылайды Дескриптор: - Қанның құрамы мен қызметін сәйкестендіреді; Дескриптор: -WordWall арқылы сұрақтарға жауап береді -Жеті атасын айтады, біледі Дескриптор: -Қанның құрамын берілген сандары арқылы сөйлетеді. - Дәптермен жұмыс жасайды Дескриптор: Сілтеме арқылы өтіп тапсырманы онлайн орындайды -Қан жасушаларының ерекшелігіне қатысты тұжырымдардың дұрыс жауабын көрсетеді,сұрақтарға жауап береді. «Асық » әдісі арқылы 2 балл Мақтау мадақтау ( Жарайсың!!! Керемет!!!) «Асық » әдісі арқылы 2 балл Мақтау мадақтау ( Жарайсың!!! Керемет!!!) «Асық » әдісі арқылы 2 балл Мақтау мадақтау ( Жарайсың!!! Керемет!!!) «Асық » әдісі арқылы 2 балл Мақтау мадақтау ( Жарайсың!!! Керемет!!!) Фломастер, плакат https://www.educaplay.com/learning-resources/21003345-learning_resource.html https://wordwall.net/ru/resource/81076577 Жұмыс дәптері https://www.educaplay.com/learning-resources/21003345-learning_resource.html Сабақтың соңы 3 минут 2мин 2мин Қорытынды: Бүгінгі сабақты әр топтан қорытындылаңдар Үйге тапсырма: «Қанның құрамы мен қызметі» тақырыбында 150-200 сөзден тұратын эссе жазу Кері байланыс: «Киіз үй» әдісі Дескриптор: -Қанның құрамы мен қызметін қорытындылайды Дескриптор: «Қанның құрамы мен қызметі» тақырыбында 150-200 сөзден тұратын эссе жазады Сабақ бойынша кері байланыс жасайды Бейнежазба Қосымша 1 Стикер, киіз үй

Құрметті оқушылар мен ұстаздар! Бүгінгі 10 «Б» сынып оқушыларының арасында өткізгелі отырған тәрбие сағатымызды бастаймыз. Оқушыларға әлемді алаңдатын отырған нашақорлық, спид,арақ, темекі сияқты зиянды әрекеттердің белең алып бара жатқанын ескере отырып, оны болдырмаудың алдын алу мақсатында тәрбиелеу. Оларды жаман әдеттерден сақтандыру. Оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту және тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу. Ғасыр дертіне айналып отырған кеселдердің залалын жан-жақты меңгеру, зиянды заттардан барынша аулақ болу. Ал енді қонақтар видеоролик тамашалайық. Салауатты өмір салты дегеніміз не? Ол әлеуметтік тұрмыстарды жақсарту, бос уақытты тиімді пайдалану, зиянды әрекеттерден аулақ болу деген сөз. Қазіргі кезде етек алған Нашақорлық-бүкіл қоғамның қасыреті, болашағымызға қауіп төндіріп тұрған індет. Дәл қазіргі таңда әрбір жанұяның есігі мен терезесіне үңіліп, айналасын торып, ғасыр індеті жүр. Есірткі – химиялық тұрғыдан алғанда ұлы заттар мен олардың қосындылары болып табылады.

Қысқа мерзімді жоспары Бөлім Мобильді қосымшалар Педагогтың аты-жөні Бакыбаев Курмангази Турсынбаевич Күні: 13.01.2025ж. Сынып 11 Ә Қатысушалыр саны Қатыспағандар саны Сабақтың тақырыбы: Мобильді қосымшалардың конструкторлары және мобильді қосымшаларды әзірлеу ортасы Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары 10.1.4.1 конструкторде ыңғайлы мобильдік қосымшасыныың интерфейсін құру Сабақтың мақсаты: - Мобильді қосымшаларды жасау платформаларының қосымшаны жасау тәсілдері бойынша ажыратады - Мобильді қосымшалардың конструкторларын анықтайды - MIT App Inventor функционалдық ортасын бағалайды. Бағалау критерийлері - Мобильді қосымшаларды жасау платформаларының қосымшаны жасау тәсілдері бойынша ажырата алады - Мобильді қосымшалардың конструкторларын анықтай алады - MIT App Inventor функционалдық ортасын бағалай алады. Ойлау дағдыларының деңгейі Білу, түсіну, қолдану Сабақтың барысы: Сабақтың кезені/ уақыт Педагогтың әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар Сабақтың басы Сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Қызығушылықты ояту: «Досыңа тілек» әдісі Өткен тақырыпты пысықтау: 1. Қандай жағдайда FreeDEXpano программасын, ал қандай жағдайда freeDEXpano GUI программасын қолданған дұрыс. 2. freeDEXpano GUI программасының артықшылықтары мен кемшіліктерін ата 3. freeDEXpano мен freeDEXpano GUI программаларын салыстыр. Ой қозғау арқылы жаңа тақырыпты ашу Презентациядан суреттер беріледі, суреттер бойынша сұрақтар қойылады. Сабақтың тақырыбы: Мобильді қосымшалардың конструкторлары және мобильді қосымшаларды әзірлеу ортасы Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары: 10.1.4.1 конструкторде ыңғайлы мобильдік қосымшасыныың интерфейсін құру Бағалау критерийлері: - Мобильді қосымшаларды жасау платформаларының қосымшаны жасау тәсілдері бойынша ажырата алады - Мобильді қосымшалардың конструкторларын анықтай алады - MIT App Inventor функционалдық ортасын бағалай алады. 1.Мұғаліммен амандасады. Сабаққа көңілді қатысады Дескриптор: -талдау жасайды -сұраққа жауап береді Сұрақтарға жауап береді Тақырыпты ашады танысады Мұғалімнің кері байланысы. Ауызша бағалау, мадақтау Дәптер, оқулық Сабақтың ортасы Жаңа сабақты түсіндіру 1-тапсырма: Интернет желісінің ресурстарын қолданып, мобильді қосымшалардың танымал 10 конструкторының тізімін жаса. Нәтижесін кесте түрінде жазыңдар. Ресурс Мүмкіндіктер Құны 2-тапсырма: Интернет желісінің ресурстарын қолданып, мобильді қосымшаларды әзірлеудің ең танымал шоғырландырылған ортасының тізімін жаса. Нәтижесін кесте түрінде жазыңдар. Ресурс Мүмкіндіктер Құны 3-тапсырма: MIT App Inventor функционалдық ортасын бағала. Бұл ортада қандай компоненттер бар? Осы компоненттердің негізінде қандай қосымшаларды құруға болады? Жазыңдар. Дескриптор. -ресурстарды анықтайды -мүмкіндіктерін жазады -құнын жазады Дескриптор. -ресурстарды анықтайды -мүмкіндіктерін жазады -құнын жазады Дескриптор. -бағалайды -компоненттерді анықтайды Стикерлер арқылы өзін-өзі бағалау Стикерлер арқылы бірін-бірі бағалау Мұғалімнің кері байланысы ауызша бағалау Жұмыс дәптері Оқулық Оқулық, дәптер Сабақтың соңы Сабақты қорытындылау: сұрақ-жауап: 1. «Мобильді қосымшалардың конструкторы» дегеніміз не? 2. Конструктор мобильді қосымшаларды әзірлеу ортасынан несімен ерекшеленеді? Кері байланыс: «++, ?» арқылы кері байланыс жүргізу. Дескриптор: -сұрақтарға жауап береді Кері байланыс жасайды Мұғалімнің кері байланысы ауызша бағалау Оқулық Үйге тапсырма 1. MIT App Inventor-дың көмегімен қосымшаға қолданушы интерфейсінің қандай компоненттерін орналастыруға болады? 2. Screen, Батырма, Жазба, Мәтін компоненттері үшін «Компоненттер мен олардың қасиеттері» кестесін толтыр. Кестеде компоненттің 5 негізгі қасиеті мен мүмкін мәндерін көрсет. Жазып алады Күнделік

Жаңа сабақты түсіндіру 1-тапсырма: Интернет желісінің ресурстарын қолданып, мобильді қосымшалардың танымал 10 конструкторының тізімін жаса. Нәтижесін кесте түрінде жазыңдар. Ресурс Мүмкіндіктер Құны 2-тапсырма: Интернет желісінің ресурстарын қолданып, мобильді қосымшаларды әзірлеудің ең танымал шоғырландырылған ортасының тізімін жаса. Нәтижесін кесте түрінде жазыңдар. Ресурс Мүмкіндіктер Құны 3-тапсырма: MIT App Inventor функционалдық ортасын бағала. Бұл ортада қандай компоненттер бар? Осы компоненттердің негізінде қандай қосымшаларды құруға болады? Жазыңдар.

Қысқа мерзімді жоспары Пәні Сенсорлы дамыту Бөлім Сенсорлық процестерді дамыту Педагогтың аты – жөні Анарқұлова Мөлдір Күні 03.09.2024 Сынып 2 «Б» Сабақтың тақырыбы Көріп қабылдау және зейін Оқу бағдарламасының сәйкес оқуту мақсаттары 2.1.1.1 заттарды, адамдарды, жануарларды қарау: объектінің негізгі элементтері, бөлшектері Сабақтың мақсаты заттарды, адамдарды, жануарларды қарау: объектінің негізгі элементтері, бөлшектерін біледі Сабақтың барысы Сабақтың кезеңі/уақыт Педагогтың әрекеті Оқушының әрекеті Бағалау Ресурстар Сабақтың басы Оқушымен сәлемдесу. Психологиялық көңіл – күй қалыптастыру. Оқу – құралдарын дайындау. Жаңа сабақ түсіндіру Мұғаліммен сәлемдеседі Жарайсың Сабақтың ортасы Мұғалімнің көмегімен заттарды, жануарларды көру арқылы объектілерді ажыратады. Жануарлардың қайсысы жабайы және үй жануарлары екенін суреттен көрсетеді. заттарды, жануарлардыкөру арқылы объектілерді ажырата алады. Жарайсың Суреттер Сабақтың соңы Мұғалімнің көмегімен суреттерден үй жануарын тауып, бояйды. суреттерден үй жануарын тауып, бояйды. Тамаша Суреттер

Ұзақ жылдар бойы “ұлтшылдық” әдебиеттің өкілі деген айып тағылып, жазықсыз жапа шеккен қазақ әдебиеті мен мәдениетінің көрнекті қайраткерлерінің бірі Ж.Аймауытов жазушылығымен қоса қазақ топырағында тұңғыш педагогика, психология, көркемөнер ғылымдары саласында қалам тартып, құнды-құнды ғылыми-зерттеу еңбектерін жазуымен, бірнеше оқулықтар мен оқу құралдарының авторы болуымен дараланған ірі тұлға. Ж.Аймауытов “Тәрбиенің негізгі мақсаты – мінезді түзеу, адамшылыққа қызмет ету, адал еңбек ете білуге тәрбиелеу” деген қағиданы қуаттай келіп, “Баланы тәрбиелеу үшін әрбір тәрбиешінің өзі тәрбиелі болуы керек. Себебі, айтып ұқтырғаннан гөрі, бала көргеніне көп еліктегіш болып келеді. Солай болған соң балаға не жақсы мінез болсын, іспен көрсету керек” – дейді.

1.Greeting. Ask about the weather. Warm-up • In pairs, students think of things they are going to do next week and when they will be doing them. • Ask students to tell you some of the things they will be doing and write the activities and who is doing them on one side of the board. • Make sentences with one or two activities. e.g. Eva will be seeing her cousins on Wednesday afternoon. • Underline the verb and elicit the form (will + be + -ing) Lead – In

Құқық бұзушылықтың алдын алу. Ар-ұят, абырой, жауапкершілік, адалдық және адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру. Саламатсыздар ма? құрметті ата- аналар, оқушылар мен ұстаздар және ішкі істер қызметкерлері . Бүгін «Құмар ойындар мен кибербуллингтің алдын алу» тақырыбында Ювеналды полиция тобының учаскелік полиция инспекторы полиция аға лейтенанты Насирбаев Нұрдаулет және Жетісай АПБ ЖПҚ КТЖ УПИ-ы полиция капитаны Каликов Дуйсенбай Нурлановичтің қатысуымен кездесу өткізгелі отырмыз. Олай болса, бастауға рұқсат етіңіздер.Тақырыптың өзі айтып тұрғандай Құмар ойыншыны қалай тануға болады? Бұл бәріне таныс маскүнем не орынсыз мінез-құлқы бар нашақор емес . Қан анализі де ойынға тәуелділікті көрсетпейді. «бірден тану мүмкін емес». Әсіресе тәуелділіктің алғашқы кезеңдерінде анықтау қиынға соғады. Тек ойыншының әрекеттерінің салдары: қарыздар, ұрлық, өтірік бойынша ғана анықталады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы құмар ойындарына тәуелділік психикалық дерт екенін бұрыннан ресми түрде мойындады. Ол аурулар мен денсаулыққа байланысты проблемалардың халықаралық статистикалық жіктемесіне қосылды. Бүгінгі таңда әлемдік тәжірибе құмар ойындардың нашақорлық, токсикомания және алкоголизммен қатар эмоционалды тәуелділік екенін мойындауда.

Құрметті оқушылар мен ұстаздар! Бүгінгі 10 «Б» сынып оқушыларының арасында өткізгелі отырған тәрбие сағатымызды бастаймыз. Оқушыларға әлемді алаңдатын отырған нашақорлық, спид,арақ, темекі сияқты зиянды әрекеттердің белең алып бара жатқанын ескере отырып, оны болдырмаудың алдын алу мақсатында тәрбиелеу. Оларды жаман әдеттерден сақтандыру. Оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту және тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу. Ғасыр дертіне айналып отырған кеселдердің залалын жан-жақты меңгеру, зиянды заттардан барынша аулақ болу. Ал енді қонақтар видеоролик тамашалайық. Салауатты өмір салты дегеніміз не? Ол әлеуметтік тұрмыстарды жақсарту, бос уақытты тиімді пайдалану, зиянды әрекеттерден аулақ болу деген сөз. Қазіргі кезде етек алған Нашақорлық-бүкіл қоғамның қасыреті, болашағымызға қауіп төндіріп тұрған індет. Дәл қазіргі таңда әрбір жанұяның есігі мен терезесіне үңіліп, айналасын торып, ғасыр індеті жүр. Есірткі – химиялық тұрғыдан алғанда ұлы заттар мен олардың қосындылары болып табылады.

Жаңа сабақ меңгерту. Анықтама. Аудан фигураның ішкі беті. Ол өзінің бетіне сиятын бірліктердің санымен өлшенеді. Ауданды өлшеу кесінділердің ұзындықтарын өлшеуге ұқсас таңдап алынған өлшем бірлігінің көмегімен жүзеге асады. Сондықтан алдымен оның өлшем бірлігін таңдап алуымыз керек. Ауданды латынның S бас әрпімен белгілейді. Анықтама. Егер фигураны саны шектеулі үшбұрыштарға бөлу мүмкін болса, онда оны жай фигура деп атаймыз. Суретте бейнеленген ABCDEF фигурасын ABC, ACD, ADE, AEF үшбұрыштарына бөлуге болады. Сондықтан ол жай Сыныпқа фигураның ауданы ұғымы жайлы сұрақ қою. Аудан дегеніміз не? Оны өлшеу қалай жүзеге асырылады? «Кімде қандай жауап нұсқасы бар?» деп оқушылардың назарын аудару. Бір қарағанда қарапайым сұрақ, бірақ жауап беру оңай емес. Оқушылардың нұсқаларын тыңдап болғаннан соң, слайдтан нақты жауапқа назар аударту.

Салауатты өмір салтын насихаттау және нашақорлық пен есірткі бизнесіне қарсы күрес

Қазіргі мектептегі экологиялық білім берудің негізгі мәселелерінің бірі — әлемнің біртұтас экологиялық бейнесін қалыптастыру болатын жүйені құрудың мүмкін еместігі. Білім берудің орта деңгейінде «Экология» пәні болмағандықтан жаратылыстану курстарында экологиялық білімнің фрагменттері бар, әрі оның бытыраңқылығы байқалады. Экологияның қажетті атрибуты болып табылатын ұғымдар жаратылыстану-ғылыми білімдердің жалпы ағымында «араласып кеткен». Осыған байланысты экологиялық білім берудегі Биология курсының маңызы ең алдымен, әртүрлі деңгейдегі тірі жүйелер туралы ғылыми білімнің мазмұнымен анықталады. Ұйымдастырудың ағзадан жоғары деңгейлеріне ерекше назар аударылады: популяция, биоценоз, биогеоценоз, биосфера. Сондай-ақ, биология курсында: қоршаған орта, қоршаған ортаның факторлары, экологиялық факторлар туралы экологиялық түсінік беріледі. Сондықтан, мектеп оқушыларының экологиялық мәдениетін, күрделі экологиялық білімдерін қалыптастыру мен дамытуда биологиялық пәндердің рөлі зор және қоршаған ортаны қорғаудың ғылыми негіздерін ашуда жетекші орын алады.

Адам жанын ізгілікке баулып, жүрекке жылулық нұрын себетін аяулы тұлғаларымыздың жақын күндері төл мерекелері. «Ұстаз болу – өз уақытыңды аямау, өзгенің уақытын аялау» деп француз ойшылы Жан Жак Руссо айтпақшы, ұстаздардың еңбегінің ерен екенін көкірек көзі ояу кез-келген жанның ұғынары анық. Ал, қастерлі мамандықтың қадірлі иесі болу үшін жоғары білім игеруден бөлек, өнегелі өмір тәжірибесін өткеру керек. Осы орайда мұғалімдікті атадан балаға мирас етіп, ұлағатты ұстаздар династиясын қалыптастырып келе жатқан Орынбай атамыз бастаған Донбаевтар әулеті туралы зор мақтанышпен айтпақпыз. Ата-ананың жолын жалғап, аманатқа адалдық танытып, бар саналы ғұмырын білім беру ісіне арнаған ұстаздар династиясы – Донбаевтар жанұясы.