ҰБТ қоғамға қажет пе?

Досың ба, әлде дұшпаның ба? Адам өмірінде достықтың алар орны ерекше. Дос — қиын сәтте демеу, қуанышта бірге қуана алатын жан. Бірақ кейде өмір бізді таңдау алдына қояды: қасыңдағы адам — шын досың ба, әлде жасырын дұшпаның ба? Осы сұрақ — әр адам кемінде бір рет өз-өзіне қоятын өмірлік маңызды сұрақ. Нағыз досты айыру оңай емес. Себебі көп жағдайда дұшпан — бетіңе күліп, сыртыңнан сөйлейтін адам болады. Оның арам пиғылын бірден байқау қиын. Ал шынайы дос — сенің жақсы-жаманыңды бірге көретін, қажет болса, шындықты бетіңе айтудан тайсалмайтын жан. Өмірдегі ең үлкен сынақ — осы екеуін ажырата білу. Адам қиналған кезде кімнің кім екені анық білінеді. Бір сәттік қиындықта саған қол созған адам — сенің досың. Ал сәтсіздікте алыстап, жетістігіңде ғана қасыңда болатын адам — шынайы дос емес. Қайта, ол сенің табысыңа қызғанышпен қарайтын — жасырын дұшпан болуы мүмкін. Өмірде бір ғана шынайы дос табудың өзі — үлкен бақыт. Себебі достық — тек күлісіп, бірге уақыт өткізумен өлшенбейді. Ол — сеніммен, жанашырлықпен, адалдықпен өлшенетін құндылық. Бір-біріне арқа сүйей алатын, сенімді серік болатын адамдар ғана шын достықты сезіне алады. Дегенмен кейде біз дұшпанымызды досқа айналдырып алатын кездер де болады. Жақсы сөйлейді, жаныңда жүреді, бірақ мақсаты — сенің әлсіз тұсыңды пайдалану. Мұндай адам — шын мәнінде, өз пайдасы үшін жақындаған екіжүзді жан. Сондықтан да дана қазақ «Жақсы дос — жаныңды сақтайды, жаман дос — арыңды таптайды» деп бекер айтпаған. Бірақ біз дос пен дұшпанды шатастырып қойдық екен деп, ешкімге сенбей, тұйық өмір сүре алмаймыз. Адам — қоғамдық тіршілік иесі. Тек уақыт өте келе, өмірлік тәжірибе арқылы кімнің кім екенін танып, жүрегімізге лайық достарды табуға үйренеміз. ⸻ Қорытынды «Досың ба, әлде дұшпаның ба?» деген сұрақ — өмір жолындағы маңызды сұрақ. Әр адам бұл сұраққа өзінің жүрегімен, іс-әрекетімен, өмірлік тәжірибесімен жауап береді. Дос таңдауда абай болу керек. Себебі дос — сені алға сүйрейтін күш, ал дұшпан — құлатуға тырысатын кедергі. Ақылмен қарап, жүрекпен тыңдап, адалдықпен бағалай білсек — шын дос та, шын өмір де бізді алдамайды.

Абай Құнанбайұлының 45 қарасөзден тұратын еңбектері бар. Бір қызық факт, негізінде Абай Құнанбайұлының 46 қарасөзі бар, бірақ 46-шы қарасөзі аяқталмай қалғандықтан оны қарасөздер қатарына кіргізбейді. Мен дәл қазір Абай атамыздың 7 және 31 қарасөздері жайлы өз ойларымды жазғым келеді. Абай Құнанбайұлының 7 және 31 қарасөздері – оның терең ойлары мен халқына қалдырған рухани мұрасы. Бұл қарасөздерде адамгершілік, білім, еңбек пен мінез-құлық мәселелеріне тоқталады. 7-қарасөзінде Абай Құнанбайұлы адам бойындағы әртүрлі қасиеттерге, әсіресе ынсап, рақым, ар-ұят сияқты ұғымдарға мән береді. Ол адамның жан дүниесін тәрбиелеу керектігін алға тартады. Адам бойындағы ар-намыс пен ұят сезімін ерекше бағалап, сол арқылы адам рухани жетіледі деп біледі. Бұл ойлар қоғамдағы моральдық құндылықтардың маңыздылығын көрсетеді. Ақынның айтуынша, адам өз кемшіліктерін түсініп, жақсылыққа ұмтылғанда ғана кемелдене түседі. Бұл қарасөз қазіргі жастарға да ой салары сөзсіз. Адамдар бір-біріне сеніммен, мейіріммен қарап, адалдықты ту етсе, қоғам өркендейді. 31-қарасөзінде Абай Құнанбайұлы білімнің қажеттілігі туралы сөз қозғайды. Ол ақыл, білім, ғылым арқылы адамның жақсылыққа жететінін айтады. «Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста» деп, адам баласына үйлесімділік керек екенін ұғындырады. Білімсіз адам тек көрсеқызар болып, өз өмірін босқа өткізуі мүмкін. Сондықтан ғылымға, білімге құштарлық адамды кемелдікке апарады. Абайдың бұл сөзі бүгінгі күннің де өзекті мәселесі болып отыр. Білімді, саналы ұрпақ тәрбиелеу –қоғамның алға жылжуына септігін тигізеді. Абай Құнанбайұлының қарасөздері тұңғиық теңіздей, ал біз сол тұңғиыққа жету үшін тереңірек сүңгуіміз қажет. Менің ойымша әрбір қазақ халқы Абай атамыздың шығармаларын, поэзия, қарасөздерін оқуы тиіс. Жәй ғана оқу аздық етеді, білсем, түсінсем, үйренсем екен деп ынта-ықыласпен оқуы керектігінде еңсерген жөн. Сонда ғана сіз тұңғиық теңіздей қарасөздерінің түбіне жетесіз. Бірақ бұл тұңғиыққа әлі Абай атамыздай ешкім жетпеді деп ойлаймын. Қорытындылай келе, Абай Құнанбайұлының 7 мен 31-қарасөздері – адамгершілік пен білімнің бір-бірінен ажырамайтынын, толық адам болу үшін жан-жақты дамудың қажеттілігін насихаттайды, және ұрпақ тәрбиесінде алар орны ерекше. Ақынның мұндай ойл

Әйел бастаған көш озады Қазақ халқында ғасырлар бойы қалыптасқан даналық сөздер аз емес. Солардың бірі — «Әйел бастаған көш озады» деген мақал. Бұл жай ғана қанатты сөз емес, әйел затының қоғамдағы, отбасындағы, ел тағдырындағы рөліне берілген жоғары баға. Қазақ халқы әйелді әрдайым қасиетті санаған. Өйткені әйел — өмірдің басы, тәрбиенің діңгегі, болашақтың іргетасы. Бүгінде әлемде әйелдердің көшбасшылық қабілеті мойындалып келеді. Олар саясатта, бизнесте, ғылымда, білім мен мәдениет саласында табысты еңбек етіп жүр. Қазақ тарихында да ел басқарған, батырлығымен, даналығымен ел есінде қалған әйелдер аз емес. Мысалы, Тұмар ханым — елін жаудан қорғаған, өз халқын басқара білген дана патшайым. Домалақ ана, Қарашаш ана, Зере мен Ұлжан сияқты аналарымыз ұрпағына үлгі болып, қазақтың ұлы тұлғаларын тәрбиелеп шығарды. Бұл — «Әйел бастаған көштің» шынайы өмірден алынған дәлелі. Ана — тек бала табушы емес, оны ел азаматы етіп өсіруші. Әйел — отбасындағы тәрбие мен жылылықтың қайнар көзі. Ол ұлттың болашағын тәрбиелейді. Ертеңгі көшті алға бастайтын ұрпақтың қандай болатыны — бүгінгі ананың, әйел адамның қандай тәрбие бергеніне тікелей байланысты. Қазіргі заманда да әйел заты ел мүддесіне қызмет етуде. Парламентте, әкімдіктерде, мектеп пен университеттерде, ауруханалар мен БАҚ саласында мыңдаған әйел қызмет етеді. Олардың ішінде өз ісіне жауапкершілікпен қарап, шынайы көшбасшылық танытып жүрген тұлғалар аз емес. Олар өз білімін, тәжірибесін халық игілігіне жұмсап, ер азаматтармен иық тірестіре еңбек етуде. Бұл да мақалдың өміршеңдігін дәлелдейді. «Әйел бастаған көш озады» деген сөздің астарында сенім жатыр. Бұл — әйелдің ниеті түзу болса, бастаған ісі берекелі болатынына деген сенім. Әйелдің парасаты, жүректілігі мен табандылығы — кез келген қауымдастықты, қоғамды алға сүйрейтін күш. Өйткені әйел — тек орындаушы емес, бастамашы бола алатын тұлға. Қорытындылай келе, бұл мақал – қазіргі қоғам үшін де өзекті. Қай салада болмасын, әйел затының орны ерекше. Олар тек шаңырақтың шырағын ғана емес, ұлттың рухын, болашағын жағып отырған жандар. Сондықтан да, «Әйел бастаған көш» тек озып қана қоймай, қоғамға үлгі боларлық бағыт береді. Біз бұл сөздің мәнін терең түсініп, әйелдің рөлін әрқашан бағалай білуіміз керек.