Ақпарат және басқару

Кіріспе Қазіргі заманда ақпарат алмасу мен байланыс технологиялары қоғамның, бизнестің, білімнің және күнделікті өмірдің ажырамас бөлігіне айналды. Компьютерлік желілер мен телекоммуникация саласы осы үрдістің негізгі қозғаушы күштері болып табылады. Бұл мақалада компьютерлік желілер мен телекоммуникацияның негізгі түсініктері, түрлері, қолданылу салалары және маңызы қарастырылады. --- ## Компьютерлік желілер дегеніміз не? Компьютерлік желі – бұл бірнеше компьютерлер мен басқа құрылғылардың (принтерлер, серверлер, маршрутизаторлар) өзара байланыс орнату арқылы ақпарат алмасуға мүмкіндік беретін жүйе. Желінің негізгі мақсаты – деректерді жылдам және сенімді түрде тасымалдау. Желілер локалды (LAN), кең аймақты (WAN), қалалық (MAN) және басқа да түрлерге бөлінеді. Локалды желілер бір ғимарат ішінде немесе жақын орналасқан ғимараттар арасында жұмыс істесе, кең аймақты желілер үлкен географиялық аумақтарды қамтиды. --- ## Телекоммуникацияның мәні Телекоммуникация – ақпаратты қашықтыққа беру үдерісі. Бұл ұғым телефон байланысынан бастап, спутниктік байланыс, радио, интернет пен мобильді желілерді қамтиды. Телекоммуникацияның басты міндеті – ақпаратты сенімді және тиімді жеткізу. --- ## Компьютерлік желілер мен телекоммуникацияның түрлері ### 1. Локалды желілер (LAN) Бұл желілер бір ғимарат ішінде орналасқан компьютерлерді байланыстырады. LAN жоғары жылдамдықпен жұмыс істейді және көбінесе корпоративтік желілерде қолданылады. ### 2. Кең аймақты желілер (WAN) WAN түрлі географиялық аймақтарды байланыстырады. Интернет – ең үлкен WAN желісі болып табылады. ### 3. Қалалық желілер (MAN) MAN – қала көлеміндегі желі, ол бірнеше локалды желілерді біріктіреді. ### 4. Мобильді және спутниктік байланыс Мобильді желілер (3G, 4G, 5G) телекоммуникацияның мобильді түрі болып табылады. Спутниктік байланыс алыс аймақтар мен теңіздегі байланыс үшін пайдаланылады. --- ## Компьютерлік желілердің артықшылықтары * Жылдам ақпарат алмасу; * Ресурстарды ортақ пайдалану (принтер, файлдар); * Қашықтықтан жұмыс істеу мүмкіндігі; * Жүйелі қауіпсіздік шараларын енгізу. --- ## Қорытынды Компьютерлік желілер мен телекоммуникация – қазіргі заманғы ақпараттық қоғамның негізі. Олар адамдарға, ұйымдарға және мемлекеттерге тиімді байланыс орнатуға мүмкіндік береді. Бұл технологиялар дамыған сайын, біздің өміріміз жеңілденіп, байланыс мүмкіндіктері кеңейе береді.

Кіріспе Бүгінгі заманда презентация – ақпаратты жеткізудің ең тиімді құралдарының бірі. Жақсы жасалған презентация тыңдаушылардың назарын аударып, түсінікті әрі әсерлі баяндаманы қамтамасыз етеді. Сондықтан презентацияны өңдеу технологиясын меңгеру – әрбір оқытушы, студент, маман үшін маңызды дағдылардың бірі болып табылады. --- ## Презентацияны өңдеу деген не? Презентацияны өңдеу – бұл дайын слайдтарды жасау, оларды қажетті ақпаратпен толтыру, дизайн элементтерін қосу және толықтай көркемдеп шығару үдерісі. Бұл процесс ақпаратты жүйелеу, оны көрнекі құралдармен толықтыру, сондай-ақ тыңдаушыға түсінікті етіп беру үшін жүзеге асады. --- ## Презентацияны өңдеудің негізгі кезеңдері ### 1. Мақсат пен тақырыпты анықтау Презентация жасау алдында ең алдымен оның мақсатын анықтау қажет. Бұл ақпарат беру, белгілі бір мәселені талқылау, аудиторияны сендіру немесе қандай да бір өнімді таныстыру болуы мүмкін. Тақырып пен мақсат анықталған соң, материалды жоспарлау жеңілдейді. ### 2. Құрылым құру Құрылым – презентацияның "құрылыс материалы". Ол кіріспе, негізгі бөлім және қорытындыдан тұрады. Әрбір бөлім нақты және логикалық түрде ұйымдастырылуы тиіс. Кіріспеде тақырып пен мақсат айтылады, негізгі бөлімде негізгі идеялар ұсынылады, ал қорытындыда негізгі ойлар қорытындыланады. ### 3. Мәтін мен мазмұнды дайындау Мәтін қысқа, түсінікті және нақты болуы қажет. Ұзақ сөйлемдер мен артық ақпараттан аулақ болған жөн. Негізгі ойлар нүктелер түрінде көрсетіледі. Қажет болса, статистика, цитаталар мен деректер қосылады. ### 4. Дизайн мен графика қолдану Көрнекі құралдар – презентацияның ажырамас бөлігі. Слайдтарға суреттер, диаграммалар, графиктер, кестелер қосу ақпаратты жеңіл қабылдауға көмектеседі. Сондай-ақ, дұрыс таңдалған қаріп, түстер және анимациялар презентацияны тартымды етеді. ### 5. Тексеру және толықтыру Презентация дайын болған соң, оны бірнеше рет тексеру қажет. Орфография мен грамматикалық қателерді түзету, слайдтардағы ақпараттың толықтығын қарастыру маңызды. Сонымен қатар, презентацияның уақытында көрсетілуіне көңіл бөлу керек. --- ## Қорытынды Презентацияны өңдеу технологиясы – бұл тек техникалық құралдарды меңгеру ғана емес, сонымен бірге ақпаратты жүйелі түрде ұсыну мен аудиториямен тиімді қарым-қатынас жасау өнері. Жақсы жасалған презентация тыңдаушыларға әсерлі әсер қалдырып, баяндау мақсатын жүзеге асырады.

Сабақтың тақырыбы: **Файлдарды архивтеу және оны архивтен шығару** ## Сабақтың мақсаты: * Архивтеу ұғымын түсіндіру; * Архиватор бағдарламаларымен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру (мысалы, WinRAR, 7-Zip); * Файлдарды архивке қосу және архивтен шығару жолдарын үйрету. --- ## Оқу мақсаттары (нәтижелері): Оқушылар: * Архивтеу деген не екенін түсінеді; * Неліктен архивтеу қажет екенін біледі; * Архив құруды және оны ашуды практикада орындай алады; * Архиватор бағдарламаларын қолдануды меңгереді. --- ## Сабақ түрі: Аралас (теория + тәжірибе) ## Сабақтың әдіс-тәсілдері: * Түсіндіру * Сұрақ-жауап * Топтық жұмыс * Практикалық тапсырма --- ## Қажетті құрал-жабдықтар: * Компьютерлер, Windows операциялық жүйесі орнатылған * Архиватор бағдарламасы (WinRAR, 7-Zip немесе басқа) * Оқу презентациясы * Дайын файлдар (архивтеуге арналған) --- ## Сабақ барысы: ### I. Ұйымдастыру кезеңі (3–5 минут) * Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу * Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру * Қауіпсіздік ережелерін еске түсіру --- ### II. Жаңа тақырыпты түсіндіру (10–15 минут) #### Негізгі түсініктер: * **Архивтеу** – файлдың немесе бірнеше файлдың көлемін кішірейту және оларды бір файлға біріктіру процесі; * **Архиватор** – архив жасауға және оны ашуға арналған бағдарлама; * **Кең таралған архив форматтары**: `.zip`, `.rar`, `.7z`, т.б. #### Архивтеудің қажеттілігі: * Дискіде орын үнемдеу; * Көп файлды бір архивке жинап, электрондық пошта арқылы жіберу; * Файлдарды вирустардан қорғау; * Құжаттарды мұрағатқа сақтау. #### Танымал архиваторлар: * WinRAR * 7-Zip * WinZip --- ### III. Практикалық жұмыс (20–25 минут) #### Тапсырмалар: 1. Бірнеше файлды таңдап, оларды бір архивке қосу (WinRAR немесе 7-Zip қолдану арқылы); 2. Архивке құпиясөз орнату (қалауыңыз бойынша); 3. Архивті сыртқы тасымалдағышқа көшіру; 4. Архивті қайта ашып, ішіндегі файлдарды шығару; 5. Архив пен түпнұсқа файлдардың өлшемін салыстыру. Оқушылар жұппен немесе шағын топпен жұмыс істейді. --- ### IV. Қорытындылау (5–7 минут) * Сұрақ-жауап: "Неге архивтеу керек?", "Архиваторсыз файлдарды қалай жібереміз?" * Сабақ бойынша қысқаша шолу * Қателерді талдау, түсінбеген тұстарды нақтылау --- ### V. Үй тапсырмасы (қалауыңызша): * Кез келген 5 файлды архивке қосып, архивті флешкаға немесе бұлтқа (Google Drive, т.б.) жүктеу. * Теориялық сұрақтарға жауап жазу: Архивтеу не үшін қажет? Қандай бағдарламалар қолдануға болады? --- ### Бағалау: * Топтық/жеке жұмысқа қатысу белсенділігі * Практикалық тапсырмалардың орындалу сапасы * Өздік бағалау (рефлексия)