ТЫЛСЫМЫ ТАҢҒАЛДЫРҒАН «ТОПАҒАШ»

Құлан өлкесінің әр төбесі, әр белесі ертегі, топырағын басып қалсаң бір ертегі сыр шертеді. Ұлан-байтақ тарихымызды жан-жақты зерделеу жолында біздің Құлан өлкесі әлі де зерттеліп келеді. Осы тұрғыдан алғанда қазақ мемлекеттілігінің іргетасының қалануының негізінде де ұлы мәдениет пен өркениеттердің шамшырағындай болған қалаларымыздың мәртебесі қашанда жоғары. Солардың бірі – Құлан қаласы. Әр өңірдің өзі¬нің тарихи мекені, көне жұр¬ты болғанмен, бұл да айналып кел¬генде қазақтың тарихына қа¬тыс¬ты құндылықтарға ұласады. Кезінде бабалардың жүріп өткен ерлік жолы, ұстанған салты мен ғұр¬пы да Ұлы Даланың болмысында тұнып тұр. Күн өткен сайын Ұлы Даламыздағы тарихи ны¬сандардың құндылығы артып, құ¬пиясы ашылып, ғажайыбы танылып келеді. Мұның бәрі де¬ ғасырлар мен дәуірлердің сабақ¬тастығына ұласып, тұтас бір тарихи әлемді құрайды. Көнеден келе жатқан Жібек жолы бойынан орын тепкен қасиетті мекеннің әр тасы мен тауы, жотасы мен белі тұнған тарих екені белгілі. Атадан балаға мирас болған кең байтақ жеріміздің әрқайсының аталуы мен сол атаудың қойылу тарихы үлкен бір ғылыми зерттеу мен зерделеуді қажет етеді. Жамбыл облысы, Т.Рысқұлов ауданы, Ақыртөбе ауылының солтүстік шығысында жатқан «Әулие Топағаш» жері -көпке беймәлім, бірлі-жарым адамдар білмесе, қалың жұртшылық әлі де ат басын тіремеген киелі құт мекен. Бұл жер туралы ел арасында айтылған әңгіме де аңызға бергісіз оқиғалар да көп. Сол мекеннің заңды егесі атанып отырған шырақшы Ғалымжан Әбітұлы Ұзақбаев ағаның Әулие Топағаш тарихы туралы айтары көп: … жер тарихын 1400 жылдардан бастайды. 1378 жылдар шамасында дүниеге келген Мақтым Ағзам Қожаның немересі Нүриләнің ( Домалақ ана ) өрнек тоқыған жері делінеді ел арасында тараған әңгімелерде. 1726 жылдары Болат ханның тұсында, Бөгенбай батыр басшылық жасап, үш жүздің басын құрап, Әбілхайыр бас сарбаз атанып, осы «Әулие Топағаштың» маңында жаудың бетін қайтарғандықтан, жер атауы «Сұмқайтты» деп аталып кеткені туралы да дерек бар. Бұл-«Сұмырай жаудың беті қайтты» деген сөзден қалғанының дәлелі. Осы шайқаста қазақтың көптеген киелі батырлары, әулие азаматтары көз жұмып,осы тұста жерленгені туралы көне көз қариялар айтып өткен делінеді. Әулие Топағашқа кірген бетте ғасырдан-ғасырға жалғасқан терең құдықтан су ішіп, ниет ету, топтанып өскен әр ағаштың тұсында тілек тілеп, ағып тұрған түрлі сұйықтық суларды ем ретінде ішу –бұл жердің киелі жер екендігіне көз жеткізгендей. Бірақ осынау тылсымға толы жердің арнайы мамандар мен ғалымдар тарапынан зерттелмей, тарихы түгелімен қаралмай жатқаны өкінішті. Топтана өскен сол талдардың жапырағы үш түрлі сипатта өскен. Өсіп жатқан әр ағаштың өзіндік атауы мен емдік қасиеті бар,-дейді шырақшы. Біз білмейтін сырлары көп жердің тылсымға толы екендігін мен де аңғардым.