“Үнсіз қалма қозғалысы: отбасылық зорлық‑зомбылыққа қарсы ұлттық бастама”

Қазақстанда тұрмыстық зорлық‑зомбылық мәселесі қоғам назарынан тыс қалмай отыр. Бұл көрініс жеке отбасылық шеңберде ғана емес, бүкіл қоғамға соққы береді. Осы тұрғыда «Үнсіз қалма» («Не молчи») қозғалысы зорлық‑зомбылық құрбандарына қолдау көрсету және құқықтық жүйені жетілдіру бағытында жаңа белестерді ашты. Қозғалыстың шығу тарихы мен мәні: “NeMolchiKZ” («Не молчи») қозғалысы 2016 жылы басталды. Оның негізін қалаушылар зорлық‑зомбылық құрбандарына ашық қолдау көрсетуді мақсат етіп, әлеуметтік желілер мен онлайн платформалар арқылы сақталған үнді жариялауды бастады (BitterWinter.org сайтында жазылған). Заң мәніндегі өзгерістер: Қазақстанда 2009 жылы «Тұрмыстық зорлық‑зомбылық профилактикасы туралы» заң қабылданды. Бұл құқықтық акт тұрмыстағы дене, психологиялық, сексуалдық және экономикалық зорлықты мойындап, полиция мен мамандарға қолдау көрсетуді қамтамасыз етеді (ҚазАқпарат сайтында жазылған). 2024 жылы тұрмыстық зорлық‑зомбылыққа қатысты қылмыстық жауапкершілік енгізіліп, заңнама «Saltanat’s Law» деп аталды және UN платформаларында қолдау тапты (UN Kazakhstan сайтында жазылған). Ұлттық даму және цифрлық инновациялар: 2022 жылы ҚР Үкіметі мен ІІМ өңірлерде цифрлық карталар мен дағдарыс байланыс желісін іске қосты. Бұл құралдар зорлық‑зомбылыққа қарсы алдын алу шаралары ретінде тәуекел аймақтарын анықтауға және жедел араласуға бағытталған (Primeminister.kz сайтында жазылған). Азаматтық белсенділіктің рөлі: Қоғамда алғашында барып көмек сұрауға ұялған жәбірленушілер қозғалысқа қосынды. Бір айтыс жекжат өз күйеуінен зорлық шеккені туралы ашық мәлімдеп, қоғамда резонанс тудырды. Бұл әрекеттің арқасында көптеген әйелдер құқықтық және психологиялық қолдауға жүгінген (NeMolchiKZ сайтында жазылған). Белсенді Дина Смайлова өзінің медиа бастамаларымен танылды: ол 35 000-нан астам жедел кеңес беріп, 2 500-ден астам істердің сотқа жетуіне ықпал еткенін жариялап, қоғам назарына шығарды (NeMolchiKZ сайтында жазылған). Қоғамдық резонанс тудырған ірі істер 2023 жылы экс‑министр Куанышбек Бішімбаевтың әйелін өлтірген қылмысы сотта ашық қаралып, бұл оқиға жан-жақты талқыланған. CCTV кадрлары әлеуметтік желілерде кеңінен тарап, заңнаманы қатайту қажеттігін айқын көрсетті (AP News, Reuters, The Guardian сайтында жазылған). Ағымдағы ахуал мен сын-қатерлер 2023 жылғы ресми статистикаға сәйкес, тұрмыстық зорлық‑зомбылықтың 40%-дан астамы тіркелгенімен, құрбандардың тек 7%-ы ғана полицияға жүгінген. Бұл жәбірленушілердің құқықтық сенімінің азайғанын білдіреді (RFE/RL & EU Reporter сайтында жазылған). Премьер-министр Шымғали Смейілов отбасылық зорлық‑зомбылықтың алдын алудың маңыздылығын атап: мемлекеттік органдар бұл бағытта шара қолданатынын мәлімдеді (Primeminister.kz сайтында жазылған). «Үнсіз қалма» қозғалысы — қоғамда зорлық‑зомбылыққа түсіністік қалыптастыруға және даулы мәселені ашық талқылауға бағытталған ірі бастама. Заңнамалық өзгерістер мен цифрлық құралдар құрбандарға алғашқы қолдау көрсеткенімен, қоғамдық қозғалыс — толықтырушы күш. Қазақстандағы әйел құқықтарын қорғау мәдениеті енді ғана қалыптасуда. Алайда әлеуметтік бақылау, құқықтық, медициналық және психологиялық қолдау жүйелі түрде жалғаса берсе, зорлық‑зомбылықтың алдын алу деңгейі өседі. Бұл бағыттағы әрбір қадам — қоғамдағы ізгіліктің жолын ашады.