Ерте жастағы балаларға далада және үйде дамытушы ойындар ойнату.

Kөп ересектер, балалар былай тұрғанда, өз жүрегінде не болып жатқанын, неге көңілі толмайтынын айтып жеткізе алмайды. Ал егер адам жан-дүниесінің жай-күйін таразылай алса, өзіне де, айналасындағыларға да жеңіл болады. Өзін-өзі түсіну қабілетін дамыту үшін келесі тәсілдерді ұсынамыз (баламен бірге жасаңыз): Балаға былай деңіз: «Өз-өзіңе құлақ сал. Егер көңіл-күйіңді бояуға болатын болса, оның түсі қандай болар еді? Көңіл-күйің қандай жануарға немесе өсімдікке ұқсайды? Ал қуанышыңның, мұңыңның, қорқынышыңның түсі қандай?» «Көңіл-күй» күнделігін жүргізуге болады. Онда бала күнде (күніне бірнеше рет болсын) өз көңіл-күйінің суретін салады. Ол бет-аузы қисайған адамның бет-жүздері, табиғат көріністері, адамдар болуы мүмкін, бала өзіне ұнағанын салсын.

Ұялшақ баланы тану өте оңай: міне, ол бөлмеге кіріп келе жатыр, анасының артына тығылады, психологқа үрейлене қарайды, сұрақтарға біраз іркіліп барып жауап береді, ал кейде мүлдем үндемейді. Бейтаныс балалар арасына түскенде өзі бірінші болып таныспайды – шетте бақылап тұрады. Мұндай бала қатарластарының арасында көшбасшы болмасы анық, өзіне тиіскен балаға тойтарыс та бере алмас.